ŽIVOT DOSTEJEV KROZ 12 SAZVEŽĐA: U Velikoj galeriji Doma vojske Srbije izložba povodom značajnih datuma iz živoat velikog prosvetitelja
DELO Dositeja Obradovića, njegove pouke i poruke svom narodu imali su za cilj da srpski narod razvija škole i stvori savremenu državu i bolji život, zasnovan na znanju, humanosti, solidarnosti i svakoj naprednoj saradnji i toleranciji, smatra
Foto promo
Mirjana Dragaš, upravnik Zadužbine "Dositej Obradović" i autor idejnog projekta izložbe koja će od utorka, 10. decembra, u 19 časova, u Velikoj galeriji Doma Vojske Srbije, podsetiti na baštinu velikog prosvetitelja.
Nekoliko je neposrednih povoda za postavku "Sazvežđe Dositej", organizovane u saradnji sa Medija centrom "Odbrana", a svi leže u datumima od značaja za njegov život i delo prosvetitelja, ističe Dragaševa:
- Ove godine navršava se 285 godina od rođenja Dositeja (Dimitrija) Obradovića, 240 godina od objavljivanja knjige "Sovjeti zdravago razuma" i 220 godina od čuvene pesme "Vostani Serbie". Ova pesma je veličanstvena himna Prvom srpskom ustanku, kojom je iskreno i snažno podržao obnavljanje srpske države na temeljima nemanjićke Srbije, značajne države među velikim carstvima i na temeljima pravoslavlja.
Autor koncepta i izložbene postavke je Aleksandar Stanojlović, koji u katalogu koji prati izložbu, podseća:
- Dositej Obradović se veoma često selio, menjajući gradove, države i kulture - Evropa je bila njegova kuća, a putovanja na velikim razdaljinama u predindustrijsko doba iz našeg ugla deluju zaista podvižnički. U svojoj životnoj i radnoj biografiji ostavio je pečate u dvanaest velikih evropskih kultura. Od svog zavičaja u Banatu, preko Hopova, Dalmacije, Grčke, Turske, Nemačke, Engleske, Rusije, Beča i Italije, prostorni i životni krug zatvorio je u svojoj zemlji, u Beogradu, prestonici države u nastajanju, čemu je i sam veoma doprineo.
U svakom gradu, zemlji i kulturi, domaćoj ili stranoj, Dositej se privatno i poslovno susretao sa različitim ljudima, ističe Stanojlović:
- Oni su ga podučavali različitim znanjima i veštinama i pomagali mu da pronađe sebe i svoju misiju u tom vremenu. Kada je stasao kao književnik i filozof, uticao je na mnoge koji su upravo od njega primali ideje evropskog prosvetiteljstva 18. veka. Dvanaest kultura, dvanaest krugova, predstavljaju dvanaest sazvežđa u Dositejevoj vasioni, a svaka od ličnosti sa kojom se susretao jedna je od zvezda naše nacionalne kulture.
Naime, krajem 18. i početkom 19. veka postavljeni su temelji naših institucija prosvete i kulture - osnovane su prve gimnazije i učiteljske škole, Velika škola (preteča Beogradskog univerziteta), a sazrela je i ideja za osnivanje Matice srpske. Dositejevi savremenici i prijatelji, kada se vratio u zemlju, navodi Stanojlović, prvi su moderni srpski književnici, romansijeri, dramaturzi, žurnalisti, pozorišni umetnici:
- Njegovo delovanje direktno je povezano sa prvim srpskim naučnim radovima, a njegovi najbliži saradnici sastavili su prve udžbenike istorije, zemljopisa, nauke računa, pravopisanija i gramatike. Dvanaest sazvežđa završava se Dositejevom smrću. Međutim, njegov rad je živ i inspirativan i u posebnom delu izložbe prikazane su ličnosti koje su se bavile proučavanjem i objavljivanjem njegovog dela nakon njegove smrti. Jedni su sakupili i objavili sabrana dela i bibliografije, drugi su priredili zbornike radova, treći su odbranili disertacije... Svaki od prikazanih književnika, istraživača ili umetnika predstavlja još jednu zvezdu na beskrajnom nebu Dositejevog dela.
Autorski tim
NA izložbi posvećenoj prvom ministru prosvete obnovljene Srbije, biće predstavljeni eksponati posvećeni njegovom životu i delu koji se čuvaju u Univerzitetskoj biblioteci "Svetozar Marković", Narodnom muzeju Srbije, Matici srpskoj, Galeriji Matice srpske iz Novog Sada, na Beogradskom univerzitetu, ali i ona koja su deo savremenog stvaralaštva Zadužbine.
Autorski tim, uz Mirjanu Dragaš, Dušana Ivanića i Aleksandra Stanojlovića (Zadužbina "Dositej Obradović"), čine i Branislava Jordanović, Dragana Mihailović, Svetlana Pucarević (UB "Svetozar Marković"), Eliana Gavrilović (Narodni muzej Srbije), Jelena Veselinov (Matica srpska), Danilo Vuksanović, Snežana Mišić (Galerija Matice srpske), Maja Marinković (Univerzitet u Beogradu).
Poseban segment izložbe činiće umetnički portreti Dositeja nastali tokom 19. i 20. veka.
- Dositej se svojski zalagao da se njegovo delo širi za pouku i etičko vaspitanje najširih društvenih slojeva. U tom duhu je i ova izložba - namenjena je najširem krugu ljudi, sugrađanima, zemljacima iz drugih srpskih mesta i drugih južnoslovenskih zemalja, posebno našim ljudima iz inostranstva, da svi zajedno primimo pouke i poruke Dositeja Obradovića i njegovih saradnika i prijatelja, koji su živeli u prelomnom istorijskom vremenu za kulturu Srbije, srpskog naroda i cele Evrope - zaključije Stanojlović.
Profesor Dušan Ivanić, kao recenzent kataloga i izložbe, ističe da je posle Svetog Save, Dositej, propovednik moralnosti, vrline, ljudskosti i slobodne misli, uz to pisac velike snage, postao apostol novog doba srpske kulture i uz Vuka, deo njenog svetog trojstva.