GRAČANICA SIJA KROZ VEKOVE: U Zavodu za zaštitu spomenika kulture predstavljena monografija koja je pratila uspešnu izložbu
IZLOŽBA "Gračanica - sjaj umetnosti u doba kralja Milutina" Aleksandre Davidov Temerinski, koja je tokom dva meseca s početka prošle godine posetiocima Galerije SANU pružala mogućnost da pravo iz gradskog jezgra stupe u atmosferu crkve, nastala je povodom obeležavanja sedam vekova od završetka oslikavanja Gračanice, a u saradnji SANU i Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture. Sada je autorka izložbe, upravo u pomenutom Zavodu u kome radi, predstavila prateći katalog koji je, po rečima okupljenih stručnjaka, mnogo više od kataloga, ozbiljna monografija o Gračanici.
Pavle Marjanović
Da je jedna od lepših stvari koja vas može zadesiti u životu, kada na promociji vaše knjige govore vaše istaknute kolege, vaša generacija, ljudi sa kojima ste studirali, koje poznajete i volite, autorka se uverila na promociji knjige koja je pokazala da "različite škole i navike, Srbija i Amerika, pružaju ruku jedna drugoj".
O Gračanici, tom ktitorskom testamentu svojevremeno najvećeg zadužbinara istočnohrišćanskog sveta, kralja Milutina, ali i načinu na koji je koleginica Davidov obimnu građu izložila, ovog puta u knjizi, govorili su profesor Ida Sinkević (Lafayette College, Pensilvanija, SAD), profesor Dragan Vojvodić (Filozofski fakultet, Beograd), dopisni član SANU, uz učešće direktorke Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, prof. Dubravke Đukanović.
Vojvodić je više puta istakao ozbiljan, multidisciplinarni naučni pristup autorke i značaj ove monografske publikacije za sve zainteresovane za biser vizantijskog graditeljstva.
Ida Sinkević naglasila je da će knjigu, prevedenu na engleski, sa radošću ponuditi svojim studentima, željnim da čitaju o građevini koja svedoči o najvišim dometima graditeljstva i freskoslikarstva, ali i o odnosu društva ne samo prema crkvi već i prema kulturi i umetnosti, o mecenama kakvih nam danas manjka.
- Pisana uz tradicionalni monografski pristup, ova knjiga govori o istorijskom kontekstu, arhitekturi, slikarstvu, dajući lepu, promišljenu sintezu, da bih čitajući je, na kraju ipak doživela onaj "bum", otkrovenje, trenutak koji dovodi u pitanje ranije poznato ili usvojeno - navela je Sinkevićeva, objasnivši da Aleksandra iznosi uverenje da je graditelj, odnosno protomajstor, došao iz Soluna, druge prestonice Vizantijskog carstva. Pavle Marjanović
Autorka je istakla da je poreklo umetnika za mnoge najintrigantnije pitanje, no da je ono što nesporno znamo da se radi o ingenioznom graditelju, te da je gračanički autor imao slobodu, koju je upotrebio na najbolji mogući način. Ostaje ono što je važno, da nakon izuzetne izložbe, kulturna javnost dobija na jednom mestu, na pitak način izloženo, publikovano sve ono što danas znamo o Gračanici.
Solun
DIREKTORKA Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, profesor Dubravka Đukanović, govorila je o istoriji nastanka izložbe i kataloga, i najavila predstavljanje izložbe u Muzeju vizantijske kulture u Solunu za drugu polovinu 2025.
Pravo vreme
NEKOLIKO godina pred izložbu, čija je kruna ova monografija, okončani su konzervatorski radovi na celokupnom zidnom slikarstvu Gračanice, u organizaciji Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture (koji je 2022. obeležio 75 godina rada), a 2021. navršilo se punih sedam vekova od završetka oslikavanja Gračanice.