SLIKAR PATNJE I BORBE POTLAČENIH: SANU, MSU i Muzej Jugoslavije obeležavaju 120 godina od rođenja Đorđa Andrejevića Kuna
STODVADESET godina od rođenja Đorđa Andrjevića Kuna (1904-1964), značajnog umetnika i revolucionara, profesora na Akademiji likovnih umetnosti i akademika, SANU obeležava izložbom čiji su autori mr Mišela Blanuša, dr Vida Knežević, Ana Panić, a kustoskinja dr Katarina Živanović.
Za mir hleb i slobodu, 14. decembar 1939.Foto promo
Postavku "Kun: umetnik - radnik - borac", Galerija SANU organizovala je u saradnji s Muzejom savremene umetnosti u Beogradu i Muzejom Jugoslavije, a osmišljena je kao dijalog njegove bogate i zaostavštine sa našom savremenušću. Čine je ulja na platnu velikog formata, nezaobilazne grafičke mape, veliki broj crteža i ilustracija, iz domena primenjenih umetnosti, arhivski materijal i muzejski predmeti.
Izložba obuhvata različite Kunove stvaralačke faze - od međuratnog, ratnog i posleratnog perioda, i kako tvrde autori nudi novo čitanje celokupnog umetnikovog opusa. Osmišljena je kroz šest temetskih celina: "Kun: umetnik - radnik - borac", "Borba umetnika za bolje uslove rada", "Krvavo zlato: angažovani roman u slikama", "Španija: u rovovima antifašističke borbe", "Progon - ilegala - partizanska borba", "Socijalistička izgradnja".
Prema rečima jedne od autora Mišele Blanuše, Kun predstavlja jedanog od najznačajnijih nosilaca promena na međuratnoj jugoslovenskoj sceni koje su dovele do toga da se umetnički izraz posmatra kao kritički iskaz.
- Njegov obiman i raznovrstan slikarski opus možemo podeliti na četiri faze ili perioda, stilski i tematski vrlo različita - objašnjava Blanuša. - Prvu fazu čini period tokom dvadesetih i početkom tridesetih godina. Konkretno, 1933. dolazi do umetnikovog radikalnog preseka s "čistom umetnošću", koji je bio podstaknut već započetim zajedničkim akcijama i delovanjem unutar radničkog pokreta grafičara sa ciljem promene u umetnosti i životu, što će kroz prvenstveno grafičku produkciju obeležiti njegovu drugu, angažovanu fazu kritičkog i borbenog realizma, koja će trajati od 1935. do 1943. godine.
Više od 50 dela
Biće izloženo više od 50 Kunovih dela. Ustupili su ih MSU, Muzej Jugoslavije, SANU, Palata Srbija, Ministarstvo spoljnih poslova, Vojni muzej, Narodni muzej Šumadije, MC "Odbrana", Narodni muzej Srbije, MPZ, RTS, NBS, Narodna biblioteka Bor, Istorijski arhiv Beograda, Historijski muzej BiH i porodica. Na izložbi su predstavljeni i radovi savremenih umetnika, kod kojih je prisutan Kunov umetnički pristup - Hristine Ivanoske, Dejana Markovića, umetničkog dua Doplgenger i Kontekst kolektiva.
Tokom ratnih godina, nastavlja Blanuša, Kun je pored društvenog imao i značajan umetnički angažman na zasedanju AVNOJ-a 1943, kada je počela treća faza njegovog stvaralaštva, koja se nastavila nekoliko godina posle završetka NOB-a kada stvara u duhu nove slike nove države i sa određenim idejama likovnog i ideološkog koncepta socijalističkog realizma, što će potrajati sve do početka pedesetih i istorijskog preseka i preokreta u umetnosti:
- Kun raskida s prethodnim izrazom i konceptom stvaranja i ulazi u poslednju, četvrtu fazu, vraćajući se, na poseban i originalan način, kako je to i u prethodnim fazama radio, glavnim tokovima u umetnosti, tada posleratnom jugoslovenskom modernizmu.
Ime Đorđa Andrejevića Kuna, jedno od najznačajnjih u istoriji jugoslovenske umetnosti 20. veka, direktno je povezano sa pojmom "borbeni realizam" - umetnosti koja je bila tesno povezana sa angažovanim, emancipatorskim društveno-političkim događajima tokom prošlog veka. Čitav život posvetio je socijalističkoj revoluciji, i svoje umetničko dleto i kičicu upregao u borbi za bolje sutra, bivajući uvek na strani potlačenih, podsećaju autori postavke.
- Kun je danas važan kao umetnik koji je uvek hrabro išao u rovove, bili oni u rudarskoj jami borskih rudnika, Španskom građanskom ratu, podrumu ilegalne štamparije, zatvorima, pećinama i šumama tokom Drugog svetskog rata, ili kasnijim borbama za bolji položaj umetnika, radnika i stvaranje novog društva kroz kreiranje državnih simbola, pedagoški rad, aktivno učešće u umetničkim udruženjima, ili umetnički rad u javnom prostoru - ističe Ana Panić, jednan od autora izložbe. - Teme koje Kun adresira su teme koje su i danas aktuelne - ekološki problemi, potlačenost radnika koji rade u stranim fabrikama čiji se vlasnici bogate na njihov račun, a njima daju bedne nadnice bez ikakvih radničkih prava i mogućnosti sindikalnog organizovanja, položaj umetnika u društvu, pa čak i sam prostor Umetničkog paviljona "Cvijeta Zuzorić", koji su tridesetih godina umetnici iz Udruženja likovnih umetnika bojkotovali zbog visokih najamnina, a za isti taj prostor na Kalemegdanu se umetnici danas ponovo bore jer nije rešen njegov imovinsko-pravni status, niti status Udruženja likovnih umetnika u paviljonu koji koriste. Skoro sto godina kasnije vratili smo se na isto i zato je Kun danas simbol borbe koji savremeni umetnici prepoznaju kao svoju inspiraciju.