LJUDI IZ CRNE HRONIKE ŽIVOTNOG USUDA: Enes Halilović: "LJudi bez grobova". Režija: Stevan Bodroža. BDP

Duboko posvećen otkrivanju dubokih korena ritualnog i sudbinskog u životnim previranjima, ovostranog i onostranog, Halilović je, u romanu "Ljudi bez grobova", slično Markesu sa porodicom Buendija ("Sto godina samoće"), prostro pred nama životopis i smrtopis pazarske porodice Numić, koju pripoveda (dramatizacija Aleksandra Jovanović i Nina Plavanjac) najmlađi od njih, pisac Semir Numić (odličan Amar Ćorović). Stevan Bodroža je, dosledno svojoj rediteljskoj poetici, ovu (nužno) pripovest obogatio originalnim scenskim prikazom magijskog, ritualnog, prepoznatljivog, značnim grupnim mizanscenom, "pridavljenog" statičnim prisustvom likova na sceni, ali sa odjekom zaumnog, istinitijeg od stvarnog života. Antičko "prokletstvo predaka" se među Numićima ustalilo sa zločinom, koji je njihov brat počinio zbog ljubavi, a kum mu je presudio, pa se ubio... Prepoznatljiva geneza ljubavi i zločina, bliska mediteranskim narodima (Lorka), kod Enesa Halilovića je još dramatičnije ukopana u rodno tle, ona organski, neumoljivo izvire i iz karakterističnog, častoljubivog mentaliteta, ali i iz socijalnog statusa, uboge sirotinje, koja sapinje sve iluzije i radosti slikovitih Numića.

Mrak, koji je na sceni, sa odrazom svetla iz ogledala, okrenutih ka publici (scenograf Zorana Petrov), vrlo efektno je presečen osvetljenim ljubavnim scenama protagonista, ali i iznutra prosvetljenom radošću života na igranci, na kojoj će se Numići poslednji put radovati, ali i doživeti prokletstvo, do kraja veka... Tradicionalno vrlo dobar ansambl glumaca Regionalnog pozorišta u Novom Pazaru je, u predstavi "Ljudi bez grobova", dopunjen takođe markantnim i autentičnim kolegama, na čelu sa izvrsnom, čarobnom Milenom Pavlović, kojoj je u ovoj predstavi omogućeno da pokaže svoju čudesnu darovitost i autentičnost. Kao Badema, najstarija sestra Numića, koja je i majka, i sestra, i zaštitnica, i stradalnica, i proročica, i utešiteljica... Milena Pavlović je dosegla umeće stvarnog života na sceni, iako žanrovski nije zahvalna za duboko poniranje u psihološke motive junaka, s obzirom na to da je u pitanju plemenita vrsta pesničke, više nego životne istine.

Patnja i nesreća Numića su stvarne, životne, istinite i tragične, ali je pripovest o njima iznad toga, ona je, zahvaljujući i Haliloviću, i Bodroži, ali i izvrsnim glumcima (Aleksandar Jovanović, Dušan Živanić, Ema Muratović, Kristina Jevtović, Lemana Bećirović, Nikola Mijatović, Rifat Rifatović, Haris Šećerović) iznad toga. Na sceni smo odživeli crni ritual osujećenog života, ljubavi, smisla, doveden do neke mračne poetičnosti značaja i univerzalnosti ovog prepznatljivog događaja. U dobroj meri je ovom utisku doprineo i tačan kostim autorke Tatjane Radišić, ali i potresna "muzika sfera" Harisa Šećerovića. Uprkos stvarnom problemu prenošenja romanesknog "magijskog realizma" na scenu, predstava "Ljudi bez grobova" je prikazala autentičan, začudan, pulsirajući život iznad (i izvan) bede čovekovog prolaska kroz ovozemaljsku "dolinu suza".