SVET OBELEŽAVA STO GODINA OD ROĐENJA JEDNOG OD NAJVEĆIH FILMSKIH GLUMACA SVIH VREMENA: Brandova gluma teška kao olovo

Premda ga je, u skladu sa njihovom opsesijom "egzaktnim" listama i rednim brojevima, Američki filmski institut proglasio "četvrtom najvećom muškom filmskom zvezdom svih vremena" - šta god to značilo i kojim god kriterijumima se rukovodili, Marlon će Brando za mnoge ostati broj jedan. Neponovljiv, jedinstven, u mnogo čemu.

Brando je, recimo, bio idol - Džemsa Dina, koji mu je otvoreno rekao da ga kopira kao glumca i osobu. Kad ih je Elija Kazan međusobno upoznao na setu filma "Istočno od Raja", Din je bio nervozan zbog prisustva svog heroja, priznavši Marlonu kako ne samo da imitira njegovu glumu, već i njegov stil života, kako uči da svira conga bubnjeve i vozi motocikl... Ipak, Brandova je gluma bila opisana rečima "teška kao olovo", dok je Dinova "živahna i razigrana". Možda zbog Brandovog superiornog glumačkog dara, ili zbog razlika u temperamentu, a možda i zbog toga što su se Marlonova ličnost i temperament istinski prelivali u život, a taj je život bio neraskidivo povezan sa glumom, sa zbivanjima i likom na platnu.

Kopirao ga je, isto tako, i Elvis! Jer neverovatno harizmatična, eksplozivna pojava Branda isijavala je sa platna sirovu seksualnost, neodoljivo privlačeći publiku. Buntovnička kultura, uz nezaobilazne motocikle, kožne jakne, džins, koja je inspirisala generacije buntovnika - sa razlogom ili bez, razvila se zahvaljujući filmu "Divljak", pre svega Brandovoj jedinstvenoj ličnosti i karakteru. Oduvek je bivalo tako. Način na koji je živeo, sve što je radio, ostavljalo je trajan trag, zahvaljujući ogromnoj snazi talenta i zapanjujuće upečatljivoj ličnosti, sve što je činio Brando i sve što je činilo Branda utiskivalo se - u večnost.

Dvostruki je dobitnik Oskara, koji se i kada je reč o statuetama američke Akademije, pamti po onoj koju je odbio da primi, i skandalu koji je pritom "režirao", poslavši Sašen Malo Pero, glumicu indijanskog porekla, da na ceremoniji obznani kako je razlog odbijanja - glumčev bunt protiv diskriminacije Indijanaca i načina na koji ih Holivud prikazuje.

Bio je prvi koji je na veliki ekran doneo tehniku "metodske glume", ostaje zabeleženo da je njegov sirovi i naturalistički pristup doneo novi stil izvođenja u Holivud pedesetih godina prošlog veka. Ne samo zato, koliko god ga puta proglašavali za četvrtog ili četrnaestog na nekoj listi - Marlon je Brando po mnogo čemu najuticajniji glumac stoleća za nama.

Mladi je Marlon ponavljao razrede, bivao izbacivan iz škole, obične i vojne, a umesto da počne da kopa kanale u američkoj zabiti, pošao je za sestrama u Njujork. Kako je i tokom svog nedoslednog školovanja dosledno pokazivao sklonost ka glumi, u njujorškim glumačkim školama susreo se sa Stanislavskim i "metodom". Već sa dvadeset, dospeo je do Brodveja i bio proglašen najperspektivnijim mladim glumcem, briljirajući u predstavi koja je u celosti predstavljala promašaj, ili tek komercijalni podbačaj.

Prvi nastup na filmu imao je u ulozi veterana paraplegičara u filmu "Ljudi", 1950. Kako bi se pripremio za ulogu, Brando je proveo mesec dana u krevetu u veteranskoj bolnici.

Poželeo je da zaigra Stenlija Kovalskog, otputovao u Masačusets gde je leta provodio Tenesi Vilijams, a ovaj je videvši Branda - odmah znao da je Stenli pred njim. "Tramvaj zvani želja" u režiji Kazana vinuo ga je među zvezde, Brandova gluma bila je - revolucija, nešto do tada neviđeno. Nominovan je za Oskar te 1951, a nominacije su se nastavile i sledeće tri godine za uloge u filmovima "Viva Zapata!" 1952, "Julije Cezar" 1953, i "Na dokovima Njujorka" koji mu konačno donosi tu statuetu 1954. Tih je prvih pet monumentalnih uloga postavilo nove standarde, za druge glumce, i za samog Branda.

Ipak, krajem pedesetih karijera mu gubi pravac i energiju, a do kraja šezdesetih tvrdokorna reputacija i nastupi u marginalnim filmovima čine da njegova zvezda počinje da gasne. Sve do 1972. i nove prekretnice - Vita Korleonea, role u kojoj se pokazao do te mere senzacionalan da je Kopola gotovo preklinjao studio da prenebregne Brandovu reputaciju, one koja će mu doneti mogućnost da odbije svoj drugi Oskar.

Briljirao je Brando i posle, u filmu Bernarda Bertolučija "Posljednji tango u Parizu", opet kod Kopole u "Apokalipsi danas", u roli za koju je dobio milion dolara da zauzvrat ne bi ispoštovao niti jedan zahtev, a posle koje će njegova debljina i - težina, u svakom smislu, uz neponovljivu mušičavost, određivati dalji tok karijere, koja neminovno zalazi... Sve do 2001. i poslednjeg filma.

Ozloglašenost i svojevoljni egzil iz Holivuda, sukobi sa establišmentom i producentima s jedne, a aktivizam i beskompromisna borba za ideale sa druge strane, obeležili su Brandov život, do kraja, do jula 2004. kada je deo njegovog pepela rasut na voljenom Tahitiju, a deo u Dolini smrti.

Ciklus u Kinoteci

POVODOM stogodišnjice rođenja, Jugoslovenska kinoteka priredila je ciklus od čak 17 filmova jednog od najvećih glumaca svih vremena. Od 14. do 22. aprila biće prikazana dva filma koja su mu donela Oskare za najbolju glavnu ulogu - "Na dokovima Njujorka" (1954) Elije Kazana i "Kum" (1972) Frensisa Forda Kopole, a takođe čuveni Kazanov "Tramvaj zvani želja" (1951) i Kopolina "Apokalipsa danas" (1979), zatim kontroverzni "Poslednji tango u Parizu" (1972) Bernarda Bertolučija, te "Potera bez milosti" (1966) i "Dvoboj na Misuriju" (1976) Artura Pena.