ISPISIVAO STRANICE TOPLE DUŠE: Posthumno objavljena prozna knjiga "Memoroman II" pisca Aleksandra Petrova (1938-2021)

U knjizi koja je nedav­no objavljena u izdanju "Prometeja" još jednom je došao do izražaja ko­smopolitski duh auto­ra koji na osoben način svedoči koliko o svojoj intimi, toliko i o raz­nim dešavanjima na književnoj, društvenoj i političkoj sceni.

O izdanju se starala njegova su­pruga Krinka Vidaković Pe­trov, koja ističe da je u pitanju i me­moarska proza i roman:

- Sagledavao je sebe spolja i iznutra, sagle­davao je druge i sebe kao "drugog", pisao o stvar­nim i fiktivnim doga­đajima, igrajući isto­vremeno ulogu autora i lika u narativu. Pisao je otvoreno i o svojoj bo­lesti, o putu ka smrti i trenutku kad će se susre­sti Eros, u širem smislu životna snaga stvarala­štva, i Tanatos. Mnogi stvarni događaji tiču se svojevrsnog "otkri­vanja Amerike" i sebe u njoj, dru­gi se odnose na susrete s ljudima u raznim de­lovima sve­ta, treći su o porodici. Neki segmen­ti su priče preuzete iz snova, a ima i autopoetičkih odlomaka. Žanrovski ra­zličiti, prilozi zajedno čine "Memoroman" koji granice pomera u sivu zonu otvorenih mogućno­sti.

Nije slučajno što su za moto knjige izabrani is­kazi Rastka Petrovića u čijem opusu tajna rođenja ima ključno mesto, a koji je, kao i Petrov, znatni deo života proveo u SAD, ističe Predrag Petro­vić, književni kriti­čar i istoričar, i za "Novosti" kaže:

- Upravo pripove­danje o bo­ravku u Americi, susreti sa tamošnjim književnici­ma kao što je Alen Ginzberg, akadem­ska karijera na uni­verzitetima i poli­tička borba za srpske interese u američkim, političkim i kultur­nim krugovima, ima značajno mesto u ovom delu. Živeći i radeći na svim kontinentima, Petrov je svuda neumor­no istrajno afirmisao srpsku književnost i na­cionalni identitet. U toj borbi nailazio je na brojne otpore koje je sa­vladavao ne samo snagom argumenata nego i duho­vitošću i pronicljivo­šću, o čemu svedoče mnoge epizode iz knjiga.

Među živo­pisno datim književnim portretima izdvaju se figura pe­snika, kako onih koji su bili Petrovlje­vi prijatelji i saputnici, poput Vaska Pope i Ginzberga, tako i onih koje je či­tao i prouča­vao kakav je Jovan Dučić.

- U sva­kom od tih portreta prisutna je osobena pe­snička imagina­cija i lirski ton u pripovedanju. U novi­joj srpskoj književnosti "Memoroman" ostaje kao jedinstvena kosmopolit­ska knjiga čiji akteri su autentični stvaraoci različitih jezika, kultu­ra i ideoloških oprede­ljenja - zaključuje Petrov.

Izazov "Memoromana 2" je bio možda i veći, nego u prvom delu ako se ima u vidu da je opisano vreme raspada Jugosla­vije, sankicija i ratova. Događaji su dati ne iz ov­dašnje nego iz američke perspektive s obzirom na to da je Petrov u to vreme živeo u Pitsburgu, kaže za "Novosti" Jelena Pa­nić Maraš, književni kritičar, i dodaje:

- Američko iskustvo ot­kriva šta znači bi­ti Srbin u Americi , oslikava odanost i posvećenost našoj crkvi i koliko je Petro­vu bilo važno da posta­ne urednik "Američkog Srbobrana". Posebno su zanimljive stranice po­svećene prenosu zemnih ostataka Jovana Dučića u Trebinje gde imamo ukr­štenu i američku i ovda­šnju perspektivu upravo preko Saše Petrova koji je i ovde i tamo. Preko američkog iskustva čita se i patriotizam Saše i Krinke Petrov i njihova kulturna diplomatija, kao i promovisanje srp­skog jezika i kulture. Iza opisa mnogih događaja, razgovora, putovanja, kri­je se lirski sloj pesnič­ka i topla duša Petrova koji nije mogao pobeći od pesnika u sebi.

Kako sam pao na prijemnom

NA početnim stranicama knjige čitamo i ovu vrstu ispovesti Aleksandra Petrova:

- Već kao svršeni student druge godine Filološkog fakulteta, 1958, na­govorili su me vršnjaci, budući reditelji, Dejan Đurković i Ljubomir Muci Draškić da se prijavim i na Pozorišnu akademiju. Na prijemnom ispitu recitovao sam deo pesme Rastka Petrovića "Putnik"... Rastkova mladost. Neobuzdana, i još tajanstvena, i okrenuta celom svetu i kosmo­su! A, sva telesna, željna i nečeg drugog, duhovnog. Govorio sam stiho­ve u zanosu, ni pred kim drugim nego pred Rastkovim drugom Dušanom Matićem, tada profesorom na Akademiji. I pao! Kao u Rimski bunar na Kalemegdanu. Nije me, doduše, oborio Matić nego profesor muzike En­riko Josif.

Mozaična slika 20. veka

- OBE knjige "Memoromana" su i kompoziciono i tematski zaokružene i samostalne celine, ali tek povezane one daju veliku mozaičnu sliku 20. veka. Drugi tom nije nastavak prvog, jer između dve knjige usposta­vlja se složeni odnos prožimanja, preplitanja i dopunjavanja. Koliko Petrovljevo pripovedanje ne sledi hronološki sled događaja najbolje potvrđuje smisaoni i kompozicioni okvir druge knjige koja započinje junakovom spoznajom bolesti i bliske smrti, a završava se vešću o nje­govom rođenju - kaže Petrović.