PAJINE UVEK ŽIVE SLIKE: Retko viđena dela velikog slikara iz privatnih zbirki u Arte galeriji
NEKA nejasna želja da postanem slikar i da izradim žive slike, rodila se u meni pre nego što sam naučio pisati i čitati. A ta želja rasla je sa mnom dok, najposle, nisam uvideo da moram početi sa crtanjem. To je bio početak moje umetničke karijere, a crkva je bila moj prvi učitelj.
Foto promo
Ovo rano sećanje Pavla Paje Jovanovića (1859-1957), navodi jedan od najboljih poznavalaca njegovog opusa, muzejski savetnik Petar Petrović, u monografiji koja prati izložbu dela iz privatnih kolekcija našeg najznačajnijeg predstavnika akademskog realizma, upravo otvorenu u ARTE galeriji, na Andrićevom vencu.
Na postavci su skice, akvareli i slike, sa temama ključnim za našeg i dalje najtraženijeg autora na svetskim aukcijama - od istorijskih kompozicija ("Furor Teutonikus", "Boško Jugović"), preko orijentalnih scena ("Na straži", "Balkanski ratnik sa šarkijom", "Sokolar"...), do vladarskih portreta (knez Nikola Petrović, kraljica Marija i kralj Aleksandar I Karađorđević). I naravno, neizbežna, dela za koja mu je inspiracija i model bila voljena supruga, Bečlijka Hermina Muni Dauber. Foto promo
Jedan od bisera postavke, sa javnosti manje znanim, ili potpuno nepoznatim radovima, koja će pred publikom biti do 27.maja, je reprezentativni portret kraljice Marije Karađorđević u narodnoj nošnji (1922-1925). Kuriozitet je i ulje na platnu "Furor Teutonicus-Bitka u Teutoburškoj šumi" naslikano posle 1900. Reč je najverovatnije o jednoj od dve slike, koje su nastale prema istoimenom delu monumentalnih dimenzija (sam umetnik tvrdio je da je platno bilo veće od 20 metara kvadratnih), poslednji put viđenom u Salcburgu 1909, od kada joj se gubi svaki trag. Pretpostavlja se da ga je 1911. otkupio Nacionalni muzej u Santjago de Čileu. U "Sećanjima" našeg naučnika Milutina Milankovića, ostalo je zabeleženo da je ova istorijska kompozicija koja prikazuje pobedu Germana nad Rimljanima u Teutoburškoj šumi 9. godine n. e., bila jedna od najboljih slika koju je video u Beču.
NEOSPORAN VELIKI DAR
U PISMU Milanu Saviću, 1905. godine, Uroš Predić, o svom savremeniku i kolegi, kaže: "Što se tiče Pajinih slika, to jedva čekam da ih vidim. Od prilike već znam kako su izrađene, jer mi je poznat Pajin manir za takovu vrstu slika 'za orijent', i u napred sam uveren da će se u njima videti neosporan veliki dar koji se ne daje prikriti ni onda kada se radi ma i levom rukom, brzo i olako sa suverenim prezrenjem one nesvesne i povodljive mase što blene i - plaća".
Najstariji od tri sina Stevana, potomka Srba koji su krenuli u Veliku seobu za Arsenijem Čarnojevićem, i Ernestine (Deot), poreklom Francuskinje, Paja Jovanović je imao šta da nauči u rodnom Vršcu, tvrdi Petrović:
- Prvi dodir sa slikarstvom doživeo je u crkvama, posmatrajući ikonostase koji su radili značajni srpski slikari poput Nikole Neškovića (1729-1785), Arsenija Arse Teodorovića (1767-1826) i Pavela Đurkovića (1772-posle 1830)... Uporedo sa učenjem u školi, izučavao je i fotografski zanat u ateljeu svog oca, ali će fotografski aparat i svu prateću opremu ipak prepustiti mlađem bratu Milanu, dok je sebi namenio slikarstvo kao životni poziv.
A o tome kako se otisnuo u svet i ostvario dečačke snove, uzbudljivo i uverljivo, kao u nekom romanu, obrazloženo i utemeljeno, sa autoritetom znalca, uz mnoštvo manje poznatih detalja, piše Petrović, stavljajući pred čitaoce Jovanovićevo neponovljivo delo i život, koji je gotovo zaokružio jedan vek. Njegov iscrpan tekst, prate luksuzne ilustracije radova iz privatnih zbirki, ali i drugih dela manje poznatih široj javnosti.