POGLED ISKOSA: "Magija crteža" u Valjevu

Reč je o fenomenu pre svega iracionalnog crteža u Srbiji ali i poetike crteža šire shvaćene, pa su predstavljeni i radovi koji nisu u znaku fantastičnog. Moderna galerija Valjevo je među retkim srpskim institucijama u kojima se sistematski i studiozno prikazuje crtačka umetnost, čini se u naše vreme zapostavljena. Tako je ova likovna smotra posvećena devedesetogodišnjici imaginarnog crteža najveća koju je ova Galerija do sada priredila, ne samo crteža već među svim dosadašnjim izložbama. Održava se u četiri prostora a prati je najobimniji katalog u istoriji Galerije, koja i inače stalno poboljšava svoja izdanja. Pomognuta opštinskim vlastima Galerija je publikovala katalog od 184 strane svog tipskog, A4 formata, sa svakim radom odštampanim u koloru i uvodnom studijom o fenomenu crteža. Taj esej Dragana Jovanovića Danilova uz studiju Dobroslava Smiljanića "Cogito crtača", objavljenoj sedamdesetih godina u časopisu "Umetnost" i kasnije preštampanoj u njegovoj knjizi "Likovni logos" je najbolje na srpskom jeziku napisano o crtežu. Na izložbi je zastupljeno 123 crtača, neki i sa više ostvarenja, ukupno 165 dela. Prva godina u naslovu ove izložbe odnosi se na tri crteža Milene Pavlović-Barili iz 1932. godine a od starijih umetnika prikazani su crteži Ivana Tabakovića, Lazara Vozarevića, Igora Vasiljeva i Bogoljuba Jovanovića. Od najstarijih živih crtača tu su Miro Glavurtić i Mihailo Đoković Tikalo pored najmlađe Marijane Rakićević (*1992).

Na ovoj izložbi se može dobro upoznati koliko je živ i kvalitetan srpski crtež, ne samo onaj oniričke vrste, zašto je izazovan taj drevni izraz uprkos novih medija, nove umetničke prakse, neoavangarde, postkonceptualizma i digitalne umetnosti. Pored genija srpskog i crnogorskog crteža, uočava se pojava mnogih mladih crtača a fenomen je toliko širok i ukorenjen da mnogi značajni crtači, od Zorana Miladinovića, Srđana Aleksića Fraparege do Dragana Jovanovića iz Čačka nisu mogli biti zastupljeni. Selekciju radova obavio je sam direktor Moderne galerije Valjevo Vojislav Voja Jovanović, koji je za ovu priliku obišao crtače, kolekcionare, privatne i muzejske zbirke od Slovenije do Crne Gore. Na izložbi su se potkrale neke greške, ima pastela i akvarela koji su slikarske tehnike, ali je ceo utisak impresivan. Prikazan je i crtež Albanca Nimani Ljokaja, školovanog na beogradskoj Likovnoj akademiji, nimalo naivnog naziva "Zar nam je tko slobodu poklonio" koji je, međutim, ne samo jedan od najvećih, već i najboljih na izložbi. Za pisca ovog prikaza najbolja ostvarenja na ovoj izložbi su Leonida Šejke i Uroša Toškovića, reč je o crtežima svetskog nivoa, međutim, to je samo lični stav, većina toga u ovoj likovnoj magiji je toliko dobro da se ni mladi ne mogu zaobići. Za sve crtače je ovo veliki podsticaj i priznanje.