OD CARA KONSTANTINA, DO "BEOGRAĐANINA" JOVIJANA : Duško Lopandić o knjizi posvećenoj rimskim imperatorima rođenim na tlu današnje Srbije

Glavni junaci su, i ovog puta, rimski imperatori koji su potekli sa prostora današnje Srbije, odnosno šireg prostora Balkana, iz rimskih provincija Donje Panonije i Gornje Mezije.

Ti ljudi su, u 3. i 4. veku naše ere, igrali ključnu ulogu i odredili ne samo budućnost Rimskog carstva nego i sudbinu hrišćanstva i kasnije čitave Evrope. Car Konstantin, koji je prvi priznao hrišćanstvo, samo je jedan od važnih vladara rođenih na našim prostorima. Lopandić navodi da je čak 29 rimskih careva i uzurpatora trona poteklo sa Balkana, a mnogi od njih upravo sa teritorije današnje Srbije. Među njima su i Galerije, Prob, Konstancije, Maksimijan, Aurelijan, Licinije, Gracijan, Konstans, Jovijan...

- Teško je pronaći u celokupnoj istoriji period kada su ljudi iz naših krajeva, naši prethodnici i bar po geografskom poreklu zemljaci, toliko uticali na sudbinu evropske civilizacije i pravac u kojem će se kretati svet. Ovo je priča o tim ljudima i o tom vremenu, o našim krajevima pod rimskom vlašću i značaju koji je ovaj prostor imao na mapi istorije - piše u uvodu Lopandić, inače profesionalni diplomata, profesor evropskog prava i stručnjak za međunarodne odnose.

Lopandić slikovito prikazuje kako su u antičko doba izgledali Beograd (Singidunum), Niš (Nais), Gamzigrad (Feliks Romulijana), Bela Palanka (Racijarija), Viminacijum.

Posebno mesto u knjizi zauzima Sremska Mitrovica (Sirmijum), grad koji je bio jedna od četiri prestonice Rimskog carstva, u kome su duže ili kraće boravili Domicijan, Marko Aurelije, Septimije Sever, Maksimin Tračanin, Klaudije II Gotski, Prob, Dioklecijan, a u kome su rođeni Trajan Dacije, Hostilijan, Klaudije Gotski, Aurelijan, Prob, Maksimijan, Gracijan.

- Na jednom zavoju reke Save, na samoj granici Panonije, na strateškom mestu na kome su se spajali glavni rimski putevi, pod južnim obroncima Fruške gore, između močvara i rečnih rukavaca, razvio se grad koji su Rimljani nazvali Sirmijum - piše Lopandić.

- Grad je bio prostran, okružen bedemima i rovovima, unutar kojih su pronađeni i danas vidljivi ostaci palate, javnih kupatila, hipodroma, nekropola, javnih zgrada, trgovačkog i zanatskog centra. Sirmijum je ušao u istoriju mačem, onda kada su Rimljani osvajali Panoniju, a izašao iz nje ognjem, neposredno posle pada u avarske ruke.

Zanimljivo i pitko Lopandić piše o životu rimskih careva i vojskovođa, pruža dragocene i malo poznate podatke o njima, kako su carski purpur navlačili na vojnička tela, jer većina nije poticala iz carskih dinastija. Imperatorska vlast je bila opasno zanimanje, mnogi purpurni plaštevi su se zarumeneli krvlju njihovih carskih vlasnika.

Dirljiva je ljubavna priča Konstancija III, poslednjeg imperatora sa ovih prostora i princeze Gale Placidije. Ona je otišla sa varvarima, a on ju je, zaljubljen, vratio.

JOVIJAN JEDINI "BEOGRAĐANIN"

PRVI imperator sa naših prostora bio je Septimije Sever. Bio je, piše Lopandić, tamnoputi Afrikanac koji je vodio najmoćnije ilirske legije, koje su imale odlučujuću ulogu i u borbama za carsku vlast. Maksimin je bio prvi rimski car nižeg porekla, a u istorijskim izvorima je predstavljen kao divljak i ogroman čovek koji je ženinu narukvicu nosio kao prsten. Za svega pet godina vlasti Aurelijan je potisnuo varvare i opasao Rim moćnim zidinama, obnovio jedinstvo carstva i ubrao pustinjsku ružu, čuvenu Zenobiju, kraljicu Palmire, nakon čega se u pobedničkoj povorci vratio u Rim. Julijan je bio najobrazovaniji među rimskim carevima, a Jovijan jedini "Beograđanin".