DUŠANOV ZAKONIK U SUSRET SRETENJU: U Narodnom muzeju, posle restauracije, pred publikom platno velikog srpskog umetnika Paje Jovanovića

Oko ove u svakom smislu monumentalne kompozicije, čije su dimenzije 390 puta 589 centimetara (više od 20 kvadratnih metara slikarskog platna), zujale su kamere i sevali blicevi. Izlaganjem obnovljenog i osveženog dela, koje prikazuje čin krunisanja našeg srednjovekovnog vladara u Skoplju 1346, a koje je nastalo po porudžbini Kraljevine Srbije, tačnije Milana Obrenovića, za učešće na Svetskoj izložbi u Parizu 1900, gde je osvojilo zlatnu medalju, Narodni muzej obeležava državni praznik - Sretenje.

- Tematski, sadržinski, kulturno-istorijski ova slika doprinosi uspostavljanju jednog ozbiljno poremećenog kontinuiteta u srpskoj kulturi nacionalnog i istorijskog pamćenja, koje je i danas pod ozbiljnim udarcima, i koje se povija pod nekim događajima koji nemaju nikakve veze sa umetnošću, kulturom i istorijom - istakao je Darko Tanasković, predsednik UO Narodnog muzeja.

Ponovno druženje sa ovim velelepnim delom, prema njegovom mišljenju, može se sagledati i u simboličkoj ravni, u svetlu proslave Sretenja, koje je ustanovljeno u znak sećanja na proglašenje prvog ustava moderne Srbije, koji je u svoje vreme bio među najprogresivnijima u Evropi:

- I Dušanov zakonik je bio odraz pravne misli i prakse koja je u 14. veku prepoznavala ono što je najbolje za državu i narod, a danas imamo praznik Sretenje gde se sećamo da smo 1835. godine bili u duhu modernih evropskih država, što nam neki osporavaju. Negde od sredine šezdesetih godina 20. veka ova slika se prepoznaje kao krunisanje Dušanovo, ali i kao proglašenje Dušanovog zakonika. Dvostruko značenje, u jednom novinskom tekstu iz pedesetih godina, objasnio je sam Paja Jovanović. Radeći sa našim velikim naučnikom, istoričarem, diplomatom, kulturnim radnikom, političarem, Stojanom Novakovićem, umetnik je zamislio da delo može da ima dva naslova.

Veliki slikar je, podsetio je Tanasković, radio dve do tri godine na prikupljanju građe iz istorije tog vremena, odlazeći u manastir Gračanicu, tada u sastavu Turske, da snima freske fotoaparatom.

- On se naučno-istraživački pripremao za izradu slike. Naravno, ne bi vredelo da nije bio veliki umentnik, ali govori u kojoj meri je na najasavremeniji način radio na pripremi za ovu sliku.

Za vraćanje njenog punog sjaja, posle obnove (na dužinu procesa uticale su pre svega dimenzije slike, ali i sveobuhvatne analize tehnike i slikarskog postupka) bio je zadužen tim konzervatora. U njemu su bili Ivana Ivanović, Aleksandar Cvetinović, Nenad Nikitović, Tijana Knežević, Magdalena Drobnjaković i Nataša Ilić, koja je u njihovo ime govorila o poslu koji su obavili. Sa svešću da je ono čime su se bavili doprinelo "trajanju remek-dela koje je jedna od simbola naše nacionalne umetnosti i muzeja" članovi ovog tima konzervatora, tokom procesa su otkrili i originalan postupak prepariranja platna i na taj način proširili znanja o Paji Jovanoviću kao slikrskom tehnologu koji je vešto manipulisao materijalima.

BEZ EKSERA

ZAHVALjUJUĆI tome što su stručnjaci Narodnog muzeja ispitali mehanička svojstva platna i način pripreme za slikanje, prvi put je primenjen u Srbiji inovativan način zatezanja slike, bez eksera.

U tom kontekstu, Nataša Ilić, pomenula je saradnju sa Tehnološko-metalurškim i Hemijskim fakultetima u Beogradu, posebno se zahvalivši inžinjerima Stanku Rodiću i Milovanu Bijelcu.

ANALITIČNO I MARLjIVO

SA velikom studioznošću, Paja Jovanović (1859-1957) je na slici prikazao 31 istorijsku ličnost, pristupivši vizuelnoj rekonstrukciji istorijskog događaja, kako naglašavaju u Narodnom muzeju, analitično i marljivo. Podatke je prikupljao u Beču, Veneciji, Carigradu, Skoplju, Prizrenu i srednjovekovnim manastirima. Poručavao je odežde, kraljevske ornate ali i istorijske aktere.