KNJIŽEVNA KRITIKA: Veliki roman o istoriji i ljubavi

Pripovedač Damjan iz Stona, sokolar na Dvoru Brankovića, a potom duhovnik Katarine Kantakuzine Branković, koji je sticajem privatnih, društvenih i političkih okolnosti mnogo putovao i živeo na različitim mestima: Ston, Dubrovnik, Carigrad, Smederevo, Žiča, Celje, Zagreb, Varaždin, Hilandar, na kraju postaje kaluđer koji predosećajući skori dolazak smrti, svoju priču pripoveda inoku Dimitriju, a namenjuje je svom prijatelju iz detinjstva, dubrovačkom arhivaru.

Ta priča sadrži srpsku istoriju 15. veka u kojoj uviđamo svu složenost pozicija pripadnika porodice Branković, njihove diplomatske poteze i velike lične žrtve u nastojanju da se očuva država.

Te žrtve detaljno i slikovito oličene su u sudbini Katarine Kantakuzine Branković, udate kao veoma mlade za grofa nemačkog carstva Ulriha II Celjskog, s ciljem da se Srbiji obezbedi potpora Okcidenta. Ona je centralni lik u romanu, lepa je, pametna, odana, praktična i dosledna. Kao jedan od najupečatljivijih i najvećih primera njene doslednosti jeste činjenica da je i nakon udaje ostala u pravoslavlju.

Tvrda u veri, ali i u dužnosti, ljubavi i bolu, u čestim odsustvima svog muža, sklonog putovanjima, avanturama i ženama, upravljala je velikim oblastima i bogatstvom, i prisećala se, naročito u Zagrebu, trenutaka nekadašnje sreće, vremena ljubavi i radosti koje je na tom mestu provodila sa sinovima. I dok je njen odnos sa sinovima obeležen toplinom i blagošću, odnos sa ćerkom obojen je odsustvom bliskosti koje proističe iz velike majčine patnje za umrlim sinovima.

To je tek jedan od veoma složenih segmenata senčenja psiholoških portreta junaka u ovom romanu. U njemu možemo videti kako svaka od uloga u kojima se pre svega junakinja nalazi uslovljava njeno ponašanje, odnosno primorava je da osetljivost i otvorenost potisne u drugi plan, ukoliko ne i u neki dalji i dublji.

Sve što važi za Katarinu, važi i za pripovedača, sada već hilandarskog monaha. Zašto?

Zato što su Kantakuzina i on čitavog života bili u ljubavi i što svojim slučajem, vazda nevinim, platonskim, prećutkivanim i istinitim svedoče da postoji večna ljubav između muškarca i žene koja se ne menja i da je ne mogu pomutiti ni strašni istorijski ni lični udesi ni izbori.

No, osim sudbina vlastele i običnih ljudi, podanika, u jednom izuzetno teškom istorijskom trenutku i pitanja ljubavi, roman praktično pokazuje velike kulturološke razlike između hrišćanskog Istoka i Zapada. Te razlike ogledaju se u poimanju dužnosti, ljubavi, istrajnosti, u odnosu prema žrtvovanju, kao i prema predrasudama. I dok pravoslavna Katarina punog srca plače nad Apostolom koji je dala da se u Varaždinu prepiše 1453/1454 godine, sa željom da je u njenom trajnom odsustvu iz domovine upamti njen pravoslavni rod, nad Apostolom koji je važna bogoslužbena knjiga koja predstavlja do danas najstariju sačuvanu ćiriličku knjigu nastalu u Hrvatskoj, u Zagrebu inkvizitorski muče i spaljuju žene koje bivaju optužene da su veštice.

Osim što je "Privrženost" Drage Kekanovića veliki roman o istoriji i ljubavi, o ženi i njenoj izuzetnosti, o njenoj složenoj ulozi u svim društvenim, političkim i porodičnim okolnostima, osim što je jezička riznica koja sadrži i leksiku srpskog 15. veka, kao i dubrovačku leksiku, on je, poput "Proklete avlije", ali i drugih Andrićevih, pa i Ekovih dela, velika priča o priči i pričanju, o pisanom tragu, onom koji jedino ostaje iza ništavnog čoveka, kao i o tome kako su ljubav i smrt večni i kako o njima vredi pisati uvek i iznova.

(Knjiga nagrađena "Beogradskim pobednikom" za roman godine)