PRVI PRAG SRBIJE: O poetici slavnog slikara Milića od Mačve u grču i drami nacionalnog doživljaja
LIKOVNA poetika slavnog srpskog slikara Milića od Mačve, na prvi pogled, dobro zamotana u istorijsko vreteno fantamagorije i realističkih senzacija, ključa u grču i drami nacionalnog doživljaja u nekoj svojoj pradubini, međutim, na površini molitveno sneva u idili nacionalnog sna.
Foto Privatna arhiva
O slikarstvu kao obliku molitve pisao je je rodonačelnik jednog grupnog portreta sa medialistima - Leonid Šejka (medijala je nekim svojim filozofskim utemeljenjem mogla imati elemente pokreta), u čijem se krilu i te kako zanjihao i Milić od Mačve.
Jedna ogromna orkestracija opredmećenog sveta veoma prepoznatljivog nacionalnom čulu i ukusu, pokuljala je iz ove narandžaste četkice (sa često nepogrešno izlivanom bojom krvi), tresući nebo Srbije balvanima iz neke zaumne mašte.
Kada bi mogla jedna "Gernika" kao moć ideje ili sud vrednosti sa energijom nabijenih bikova ili energijom vrištećih konja da bane pred Zamak od sedam vetrova, gde je bilo prirodno Milićevo stanište, verovatno bi Milić zanemeo, jer ništa od te navale na svoj dvorac ne bi razumeo. Jer njegovo slikarstvo već proključalo u grču i drami nacionalnog doživljaja, preživelo sve te pohode od izgnanstva do bombardovanja takođe, uvirući u svoje hrišćansko preobraženje, jer su ljudska pravda i ljudsko spasenje za Srbiju odavno prestali da postoje.
Sva istorijska strava je prohujala kroz njegovu guščju kičicu, nestalo je Srbije ubijanja i klanja, porobljavanja i razaranja, ni kamen kamenom, ni seme semenom. Foto Privatna arhiva
Njegov istorijski ciklus "Kosovo prvi prag Srbije" (sada legat od oko 150 slika darovanih voljenom gradu epske poezije,carskom Kruševcu) likovno se zaustavio kao i veći deo njegovog poznog slikarstva, u onoj fazi u kojoj je metafora, u prizemnoj, skoro vulgarnoj realnosti, ušla u u ideju znaka, simbola, otcepljene misaone grudve.
Ikonopisački zanat kojim je napravio nisku sopstvenih ikona, a istorijskih, ličnu sugestivnost, a društvenu, potpuno prepoznatljiv nacionalno, a istovremeno čitljiv univerzalno, zaledio se kod Milića u onoj likovnoj fazi, u onoj likovnoj senzaciji u kojoj se dogodio taj protutnjali krik, preobražavajući eho zvuka u meki molitveni ton.
Kao ikone smireno gledaju portreti srpskih vladara i junaka, njihove krune su crkve na njihovim glavama, oni su potpuno statični, jer njihova hristoljubiva dubina govori o katarzi u kojoj su se istorijski zatekli. U kojoj su objašnjavani slikarevim mastilom koje je umakao u proroštvo predskazane nam budućnosti, i prošlosti predskazane iz te iste budućnosti.
Milić od Mačve, Foto B. Đorđević
Ima međutim u ovom ciklusu i jedna slika koja se zove "Raspeće Kosova: plač Matere Božje" (1984 god. 2h1,5 m ). Srbija umesto Hrista, razapeta na krstu, Hristos u svojoj detinjoj kadi u kojoj se kupa, Srbi se kupaju u dnu u svom paklenom kazanu, u svom prokletstvu, levo i desno su narikače, svedoci i oni naredni, samo slepi guslar pokazuje visoko prstom tamo gde je raspeće, ne tamo gde je pejzaž Srbije sa crkvama, drvenim pletenim tarabama, ne tamo gde jezivo huče njegovi gromoglasni balvani, već upravo tamo gde je sve to.
Da li bi "Gernika", bombardovana kao i Srbija, u ideji zla i nasilja onog bika, i konj u ideji dobrote i ispaćenog provrištalog naroda, da li bi bar pred raspećem Kosova, odnosno Srbije, mogla da nađe u Miliću svoje umetničko rođaštvo ?
Da li bi se zbog ove kopče, za koju smo pokušavali da potražimo prirodni materijal, od nekog prirodnog gvožđa, da li bi se naljutili Pikaso i Milić.
Uostalom, zašto bi oni morali znati šta su sve hteli!
Dok istorija ne slegne svoju prašinu (ne znam kome bi se danas čak i ovo malo ovakve prašine moglo baciti u oči) - njoj će, verovatno, ovo dizanje prašine biti samo zabavno!
(O dvadesetogodišnjici Galerije Milića od
Mačve "Kosovo, prvi prag Srbije" u Kruševcu)