POGLED ISKOSA: Prva srpska žena kritičar

Njena slikarska dela karakterišu izražajnost i bogatstvo kolorita u skladu sa savremenim težnjama tog doba. Izraziti je ekspresionista, jedna od prvih slikarki tog pravca u svetu (uz Gabrijelu Minter i Paulu Moderson Beker). Sa njom ne samo da započinje ta linija u nastupu jugoslovenske umetnosti već i sama moderna umetnost u Srbiji. Bila je jedan od najvećih kulturnih radnika, borac za umetnost svoje epohe, angažovana i na državnim poslovima.

Ako su u srpskoj likovnoj kritici postojali osporitelji moderne kao internacionalnog a ne nacionalnog pokreta (Lagarić, Odavić, Vitezica i dr.), Nadežda je svoj likovni svet pronašla i na srpskom selu, u kaljavom Resniku, proputovavši na konju Južnu Srbiju, Kosovo i Metohiju i Makedoniju. Na kraju je i život dala za otadžbinu, umrla je u Valjevu 1915. godine kao dobrovoljna bolničarka, po čemu se razlikuje od svih avangardnih umetnika, koji ili blate svoju zemlju ili beže iz nje.

Ova telom snažna žena bila je i duhovno jaka, znalac stranih jezika i prva naša ne samo likovna kritičarka već uz Branka Popovića njenog prijatelja slikara rodonačelnik novije srpske likovne kritike. Njen mlađi brat Rastko Petrović je uz Todora Manojlovića i Milana Kašanina između dva svetska rata postao najbolji srpski likovni kritičar. Taj moderni smer u kritici sasvim drugačiji od tradicionalnog, desnog, izrazito nacionalnog i antimodernističkog započinje Nadežda Petrović sa kritikama o Marku Muratu i Prvoj jugoslovenskoj umetničkoj izložbi u Beogradu. Njene kritike su ponekad bile duže i izlazile u nastavcima u beogradskim i sarajevskim časopisima do 1913. godine. Sa njima novija srpska likovna kritika slavi 120 godina postojanja, mada je i ranije bilo likovnih kritičara koji kao Mihailo Valtrović više pripadaju estetici devetnaestog veka. Njene sabrane kritike objavila je Umetnička galerija Nadežda Petrović u Čačku 2009. godine, u dobroj kolekciji pod nazivom "Ravnoteža" srpske, makedonske i engleske likovne kritike u kojoj je izašlo pet knjiga. Kao pisac o savremenoj umetnosti ova slikarka je imala sluha za aktuelnu estetiku simbolizma i impresionizma ali i za visoke likovne vrednosti slikarstva Paje Jovanovića. Pisala je hrabro, kritički, napadajući društvene nepravde karakteristične za umetnost njene epohe, kao što je održavanje kapitalnih izložbi u dve mračne sobice. Na loše uslove života umetnik i nedostojno stanje u umetnosti prva je skrenula pažnju. Posle nje su se mnogi time bavili, između ostalih i najuticajniji Milan Kašanin, da bi se to popravilo uoči Drugog svetskog rata. U kolekciji Miloša Vujasinovića sačuvan je originalni rukopis njenog teksta o Prvoj jugoslovenskoj umetničkoj izložbi sa jedinim autoportretom u crtežu iz 1904. godine.