POGLED ISKOSA: Nedostižni Paja Jovanović
U JEDNOJ od najprestižnijih, zapravo po obimu izlagačke i izdavačke delatnosti najvažnijoj beogradskoj privatnoj Galeriji "Arte" (sa nekoliko izložbenih prostora), tokom aprila i maja predstavljena je jedna sjajna izložba.
Petar Petrović, Paja Jovanović, Foti Privatna arhiva
Premda se ta institucija do sada bavila modernom i aktuelnom umetnošću, njen iskorak prema starijim vidovima srpske umetnosti odličan je kulturološki potez, jer jedino ona ima kapacitete da publici na dostojan način predstavi i druge vidove umetnosti od (post)modernih. Ovog puta Ivan Mitić, vlasnik Galerije, iznenadio je sa svojim timom saradnika manjom retrospektivom slika i crteža Pavla Paje Jovanovića (Vršac, 1859 - Beč, 1957). Velika vrednost te visoke likovne smotre je što su ponajviše izložena dela iz privatnih kolekcija, koja se ranije nisu mogla videti. Ako neko pomisli da su kapitalne slike ovog slikara i akademika samo u muzejima, trebalo je da poseti Galeriju "Arte" i uveri se kakvo blago se krije u privatnom vlasništvu.
Značaj izložbe maksimalno je podignut i izdavanjem monografije u kojoj je sve uzorno. Pisac teksta je istoričar umetnosti Petar Petrović, kustos Narodnog muzeja Srbije, uz Nikolu Kusovca najbolji poznavalac života i dela Paje Jovanovića. Najveći deo njegovog teksta posvećen je "Životu i delu" ovog umetnika a u naučnom aparatu ove monografije na 163 strane, štampane na srpskom i engleskom jeziku, nalaze se i "Osnovna literatura", "Hronologija i važni datumi iz života Pavla Paje Jovanovića", "Savremenici o Paji Jovanoviću - Uspomene i sećanja", kao i "Imenski registar" i "Spisak ilustracija". Petar Petrović je učinio veliki napor da pribavi za ovu petu monografiju o velikom slikaru fotografije iz brojnih srpskih i inostranih muzeja i foto-arhiva, fotografije iz arhiva aukcijskih kuća u Evropi i Kanadi i fotografije iz arhiva jugoslovenskih i svetskih galerija. Za ovu brižljivo pripremljenu i izvedenu izložbu i knjigu angažovani su i drugi najbolji saradnici poput fotografa Vladimira Popovića i štamparije "Birograf".
Paja Jovanović, stvaralac koji je živeo skoro sto godina, kao i drugi velikan Uroš Predić, uz Miodraga Dada Đurića i Marinu Abramović, svetski je najslavniji i najviše nagrađivani umetnik sa ovog prostora. Izuzev nekoliko savremenih kritičara i konceptualnih umetnika, on uživa ogromno poštovanje i naših savremenih slikara, njegova slava nepodeljeno traje posebno u narodu kao uzor nedostižnog likovnog kvaliteta i uspeha. Fizički lep, osvajač najlepših evropskih dama, slikar careva, kraljeva i predsednika država, suprug lepe Bečlijke Hermine Muni, od njega mlađe 30 godina (kada su je ostarelu pitali da li je zbog razlike u godinama varala Paju, odgovorila je: "Ne, varao je on mene"), Jovanović je najvažniji slikar tema iz srpskih, vojvođanskih, hercegovačkih, crnogorskih i arbanaških krajeva, ali i iz germanske istorije i evropske aristokratije.