VEKOVI JEZIČKOG UMEĆA: Objavljeno novo, 14. kolo antologijske edicije izdavačkog centra Matice srpske

U izdanju Izdavačkog centra Matice srpske do sada je objavljeno 140 knjiga, na 70.000 strana, a kraj se još ne nazire.

Pokretač ovog poduhvata i glavni urednik Miro Vuksanović, akademik, ističe da je obuhvaćen raspon od narodne i žitijske literature, od 12. do sadašnjeg veka:

- Dela su na svim oblicima srpskog jezika ali po savremenom pravopisu, iz svih krajeva gde se na srpskom pisalo i još se piše, sa svim žanrovima, od početaka do antologijskih knjiga koje se sada pojavljuju ili tek nastaju. Zato se naslovi biraju po serijama i razvrstavaju po vekovima. Dvadeseti vek ima najviše naslova i tek smo stigli do pisaca rođenih pre 1940, uz nekoliko izuzetaka koji nagoveštavaju celinu.

Predstavljajući za naš list novo, 14. kolo, Vuksanović kaže da su u dve knjige objavljena dela Aleksandra Vuča, Dušana Matića, Milana Dedinca i Marka Ristića. I to ponegde i u dvoručno pisanim stihovima, predočavajući zašto su Pariz i Beograd istovremeno bili centri nadrealizma, kako se antologijski može opevati sve od kose na glavi do trave u planini. Knjiga Skendera Kulenovića, visoko poetična u stihu, esejistici i proznom izrazu, u svečano ozvučenom jeziku, počinje poemom o majci bez sinova, a završava se poglavljem romana "Ponornica". Uvek lirični Branko V. Radičević, sa "belim" romanima o ženi i o muškarcu, sujevericama i drugim magijskim temama i danas deluje prisno, kao da i dalje piše, kao da traži da ga zavičajci pomenu dok slave zvanje prestonice kulture.

Pisci sa dva slična prezimena, srodni u književnoj elegičnosti, različiti u načinu kazivanja i dolasku u poetsku sliku, Žarko Vasiljević i Dušan Vasiljev, zajedničkom knjigom se vraćaju na lepo književno mesto koje smo im, malo nesmotreni, malo zaboravni, zauzeli.

Arsen Diklić, čije smo filmove sa decom gledali, vraća se sa svojim scenarijima i baladama koje na njih liče, kao da kaže: okreći se, sine, stižem iz malog rita, sa salaša gde sam bio kao na ostrvu. Borislav Radović, pesnik kulture i učene otmenosti, stihovima, pesmama u prozi i esejima još jednom potvrđuje pravilo da najobrazovaniji pisci čekaju vreme kada će izlaziti njihove knjige u velikim tiražima. Knjiga Ljubivoja Ršumovića sadrži ne samo njegove čarolije za sve uzraste, naročito za najmlađe, već i njegove zavičajne anegdote i stihove visokog iskustva. Zgusnuta proza Davida Albaharija predstavljena je sa dva romana, pripovetkama različitih dužina, ali sa istom kazivačkom snagom i esejima u obliku pisama i o kanadskim prilikama.

Deseta knjiga u nizu pripada Radoslavu Petkoviću, njegovim pripovetkama u dva ciklusa, iz četiri romana, odlomcima koji su ponuđeni kao mamci što mogu biti i samostalni, a sve to sa dva eseja i dva zagonetna upitnika na kraju.

- No, da se vratimo najvećem izdavačkom poduhvatu u istoriji srpske književnosti, jer je to važnije od svih nesporazuma - kaže za "Večernje novosti" Vuksanović.

- U ediciji "Deset vekova srpske književnosti" svaka knjiga se priprema po istom modelu i sadrži: predgovor priređivača, izbor tekstova jednog ili više pisaca, hronologiju, selektivnu bibliografiju, napomene i izbor ranije objavljenih kritika. Očigledno je da su to naučna izdanja koja su namenjena i dostupna svima, bez obzira na njihovo obrazovanje, način čitanja i tumačenja literature. U tome je i nacionalni značaj ukupnog poduhvata čiji osnovni cilj nije da uspostavi književni kanon, iako se i takav rezultat pažljivim posmatranjem celine može uočiti. Osnovna namera edicije jeste da odabere, po istim merilima pripremi i objavi u novom obliku, sa novim razumevanjem, tražeći i ono što je zbog ideoloških i zaboravih razloga potisnuto, sve što je na najbolji stvaralački način obeležilo svoje vreme.

Priređivači, uglavnom mladi i stručni ljudi, pisci su predgovora za svaku knjigu, čime se daje svež uvid u delo poznatih pisaca. Na kraju svake knjige nalaze se i ranije objavljene književne kritike, pa se tako uspostavlja dijalog različitih generacija, njihovih pogleda i tumačenja.

- Pisci su dobili zasluženu pažnju da, propraćeni predgovorima i književnim kritikama, s knjigama kakve dosad nisu imali, u skladnim i reprezentativnim primerima budu među nama. Njihove pesme, romani, pripovetke, eseji i drugi radovi, u posebnim i zajedničkim knjigama, donose istinu da je srpska književnost prošlog i sadašnjeg veka imala i ima ravnopravan razgovor s poznatim pokretima koji su zahvatali evropsku i svetsku književnost. Zato je takav skup imena i poziv našem čitateljstvu, ako takav pokret još postoji - zaključuje Vuksanović.

Vrsni priređivači

PRIREĐIVAČI su profesori, istoričari književnosti, književni kritičari, radoznali i uspešni intelektualci. Žive i rade (iako svi nemaju redovan posao) u Beogradu, Novom Sadu, Nišu, Leskovcu, Jagodini, Istočnom Sarajevu i drugde. To su: Zorana Opačić, Bojana Popović, Dragana Bedov, Biljana Mičić, Milica Aleksić, Nina Živković, Željka Pržulj, Srđan Orsić, Marko Avramović, Dragan Babić i Milan Gromović.