ZA ŠEST LETA LISTA KRAĆA ZA 46.880 IMENA: Dok zvanična statistika beleži sve više starijih od 65, broj penzionera poslednjih godina pada
SPISAK penzionera u Srbiji iz godine u godinu je sve kraći.
Foto Arhiva
Iako demografi upozoravaju da nam je nacija sve starija, broj korisnika penzije je sve manji. Za samo šest godina spisak PIO Fonda kraći je za 46.880 imena!
Podaci pokazuju da je u poslednjih desetak godina lista najkraća, a toliki broj korisnika zabeležen je još 2012. godine. Šta je razlog skraćivanja penzionerske liste nema baš preciznog objašnjenja. Čini se, međutim, da su reforme penzionog sistema započete 1. januara 2015. počele da daju rezultate.
Pre nego su donete pomenute izmene i dopune Zakona o PIO na spisku korisnika penzije bilo je 1.739.162 ljudi, danas ih je 1.692.282. Od trenutka kada je starosna granica za napuštanje radnog mesta pomerena naviše, iz Fonda se svakog janura isplaćuje sve manje čekova, dok, sa druge strane, Zavod za statistiku beleži porast broja starijih od 60 leta u istom periodu za 48.288, dok je onih koji su prevalili 70. više za čak 108.089!
Poređenja radi, u poslednjem mesecu 2019. penziju je primalo oko 16.000 ljudi više nego u istom periodu godinu dana ranije, a Fond beleži da je tokom 2018. isplaćivao 1.715.152 čeka. Samo tri godine ranije spisak je bio duži za još oko 20.000 imena. Ilustracija Tošo Borković
Smanjenje broja penzionera, po mišljenju ekonomista, sigurno leži u reformskom Zakonu o penzijsko-invalidskom osiguranju. Koliko je on uveo rigoroznije uslove za penzionisanje pokazuje podatak da su, recimo, do 2002. radno mesto žene mogle da napuste već sa 55, a muškarci sa 60. Iz ove perspektive kada se u penziju odlazi sa 65 leta ove odredbe za mnoge deluju neverovatno.
Te 2002. donet je i savezni zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju, koji je uveo jednokratno povećanje starosne granice od tri godine, tako da su od tog trenutka muškarci odlazili na zasluženi odmor sa 63, a žene sa 58 godina života. Reforma se nastavila i u 2005, kada su donete nove izmene i dopune koje su podrazumevale postupno podizanje uslova za sticanje prava na starosnu i porodičnu penziju za dve godine počev od 2008. godine do 2011. Starosna granica se tada podigla na 65 za gospodu i 60 za dame.
Najveće promene, ipak, donosi Zakon o PIO iz 2015. godine, odnosno podizanje uslova za sticanje prava na starosnu penziju za osiguranice sa 60 na 65 godina, tako što se granica postupno podizala od 2015. do 2020. godine za šest meseci na godišnjem nivou, odnosno od 2021. godine do 2032. godine, za dva meseca. Na ovaj način izjednačiće se uslovi za sticanje prava muškaraca i žena.
Najviše korisnika u Beogradu
Više od 100 penzionera po kvadratnom kilometru danas imaju Novi Sad, Beograd i Niš, jer imaju oko 500 stanovnika na istoj jedinici mere. Posmatrano po opštinama, 11 beogradskih je u vrhu pre Kragujevca i Smedereva, pa slede Barajevo, Čačak i Požarevac ispred Pančeva kao prvog predstavnika Vojvodine.
Katarina Stanić iz Centra za liberalno demokratske studije smatra da je moguće da su efekti Zakona o PIO iz 2015. dali rezultate i skratili listu korisnika penzija, bez obzira na to što je broj starijih u Srbiji sve veći.
- Najveći problem kod nas može da bude siva ekonomija i veliki broj ljudi koji radi u ovoj oblasti - smatra Stanićeva.
- Većina njih ostvarila je minimum staža za penzionisanje od 15 godina i naravno kada ispune starosni uslov moći će u penziju.
Međutim, zbog malog staža čekovi će im biti minimalni. To može da uslovi u narednim godinama i povećanje broja penzionera.
S druge strane, broj ljudi u trećem dobu iz godine u godinu, od 2015. pa do danas, sve je veći, jer je sada gotovo cela, najmnogoljudnija posleratna, "bejbi bum" generacija, premašila šezdesetu. Tako je 2019. godine, od kada su validni poslednji podaci Republičkog zavoda za statistiku, bilo 1.939.602 sa više od 60 i 1.436.930 čija krštenica je starija od 65. Godine 2015. bilo je 1.891.314 sa više od 60 i 1.328.841 od 65.
Upravo ove brojke mogu da utiču na veliku opterećenost penzionog sistema. Kada "bejbi bum" generacija počne biološki da nestaje, generacije koje dolaze posle nje biće sve manje, jer se posle toga rađalo sve manje dece.
- Broj starijih ljudi će u apsolutnim brojevima padati, ali to ne znači da će penzioni sistem biti rasterećeniji. Naprotiv, situacija će biti sve teža, jer se naš sistem bazira na međugeneracijskoj solidarnosti, a onih koji pune PIO fond sve je manje zbog smanjenog nataliteta. Stariji će i dalje biti brojniji u odnosu na mlađe, radno sposobne, jer nemamo ni povećano rađanje, ni migracije mlađeg stanovništva u zemlju - kaže demograf Ivan Marinković.
Samostalci najbrojniji
Za 12 meseci povećan je broj korisnika penzija samostalaca za 3.839, ali ih je zato među zaposlenima manje za 7.079, kao i poljoprivrednika za 7.722. Broj poljoprivrednih je u ovom periodu smanjen za 4,4 odsto, što se može uzeti kao indikator brzine opadanja broja stanovnika u selima. Kako ne opadaju stočni fond i obrađeno zemljište istom brzinom, to znači da se povećava produktivnost rada u poljoprivredi.
- Logično je što se spisak penzionisanih iz samostalnih delatnosti poslednjih godina jedini povećava, a da padaju kategorije zaposlenih i poljoprivrednika, pošto su pedesetih i šezdesetih godina gotovo svi radili u državnim firmama, krajem 20. veka taj sektor se ubrzano razvija, što se sada odražava i na broj penzionera - smatra Katarina Stanić.
Kakve su prognoze znaće se preciznije posle popisa stanovništva, koji je sa aprila pomeren na oktobar ove godine.
Statistika beleži da danas, najveći udeo penzionera ima osam oblasti centralnog dela Srbije, dok je najmanji udeo u Pčinjskoj, Raškoj i Sremskoj oblasti, ispod 20 odsto od ukupnog broja stanovnika. Kada gledamo po opštinama Savski venac, Barajevo i Crna Trava su sredine koje, prema ukupnom broju stanovnika, imaju najviše korisnika penzije.
Interesantno je da, recimo, Crna Trava, ima veći zbir zaposlenih i penzionera od broja svojih žitelja. Slično je i na Savskom vencu i Starom gradu.
Manji udeo od 10 odsto penzionera u ukupnom broju stanovnika ima danas samo Preševo i iznosi 9,2 procenta. Kada su u pitanju paori, sve oblasti u centralnom delu Srbije, izuzev Beograda i Niša, imaju više poljoprivrednih penzionera od oblasti u Vojvodini.