ŠLOG UDARA 10 DANA OD PRVIH SIMPTOMA KOVIDA: Upozorenje doktorke Tije Apostolović
OBOLELI od kovida su pod pet odsto većim rizikom da, tokom ove zaraze ili neposredno nakon nje, dožive i moždani udar.
Foto: V. Danilov
Na to upozorava Svetska organizacija za moždani udar, ograđujući se da procenjeni rizik varira od jedne do druge naučne studije, ali je tokom njih nedvosmisleno utvrđeno da je najčešći infarkt mozga koji nastaje usled zapušenja krvnog suda (ishemijski), a ređi onaj koji izaziva krvarenje unutar i oko mozga (hemoragijski).
U intervjuu, za "Novosti", dr Tija Apostolović, neurolog Specijalne bolnice "Sveti Sava", kaže da je registrovana i pojava ishemijskih moždanih udara u slivovima velikih krvnih sudova kod prethodno zdravih pacijenata mlađih od 50 godina, koji su oboleli od kovida 19. Ipak, prosečne godine tih pacijenata "poklapaju se" sa prosekom godina kada je inače ishemijski moždani udar najčešći.
- Uočeno je da je srednje vreme od pojave simptoma kovida 19 do moždanog udara oko 10 dana, što ukazuje na njegovu odloženu pojavu. Ipak, potrebno je još istraživanja koja bi potvrdila direktnu vezu između moždanog udara i kovida. Za sada se smatra da su tri glavna mehanizma odgovorna za pojavu ishemijskih moždanih udara kod pacijenata sa dijagnozom kovid 19: pojačano zgrušavanje krvi, imunski odgovor organizma i upalni proces, i oštećenje krvnih sudova. Bolesti koje predstavljaju faktore rizika za nastanak moždanog udara kod pacijenata obolelih od kovida 19 su: bolesti srca, poremećaji srčanog ritma, ateroskleroza, povišen krvni pritisak, dijabetes, gojaznost...
Koliko lekarima saznanje da moždani udar može da nastupi 10 dana od pojave prvih simptoma kovida olakšava praćenje pacijenta?
- Ne mnogo, jer iskusni kliničari uvek imaju na umu da izuzetak potvrđuje pravilo. To u ovom slučaju znači da moždani udar može da nastane i u ranim fazama infekcije.
Da li infekcija korona virusom i kada se preleži povećava rizik od moždanog udara?
- To su još samo spekulacije, jer kao što sam rekla nema direktnih dokaza za uzročnu vezu između kovid 19 i moždanog udara. Komorbiditeti koji su zajednički za kovid 19 i moždani udar - hipertenzija, dijabetes, gojaznost - mogu da objasne makar neke podudarnosti između ova dva patološka stanja. Osim toga, kovid 19 nije prvo virusno oboljenje koje se dovodi u vezu sa učestalijom pojavom moždanog udara.
Šta pokazuje praksa, može li šlog da bude i prvi simptom kovida?
- Kod određenog broja pacijenata sa akutnim ishemijskim moždanim udarom nisu bili prisutni tipični simptomi akutne respiratorne infekcije. Ona je slučajno uočena na radiografijama i skenerima pluća pre testiranja na prisustvo virusa.
Kako lečite pacijente obolele od kovida koji su imali moždani udar?
- Moždani udar lečimo svim dostupnim sredstvima, a kovid se leči po važećim protokolima. Svaki pacijent se posebno prati i svakom se prilagođava terapija u skladu sa potrebama i postojećim osnovnim bolestima.
Izliv krvi
Zašto kovid dovodi do pucanja krvnog suda u glavi?
- Smatra se da virus SARS-KoV-2 oštećuje arterije unutar glave dovodeći do njihovog pucanja. Moguće je da afinitet virusa za ACE2 receptore dovodi do oštećenja intrakranijalnih arterija dovodeći do pucanja krvnog suda. Dodatno je moguće da citokinska oluja koja prati kovid može biti uzrok hemoragijskog moždanog udara.
Koliko je zahtevno raditi na dva fronta: kao bolnica za moždani udar, i kao kovid-centar za moždani udar?
- Moždani udari se javljaju tokom cele godine, pa su naši kapaciteti uglavnom popunjeni. S obzirom da smo trenutno u kovid-sistemu to zahteva angažovanje kompletnog medicinskog osoblja u lečenju i nezi pacijenata obolelih od virusa kovid 19, koji se karakteriše kompleksnim kliničkim manifestacijama. Pacijenti moraju da budu pod stalnim nadzorom da bi se ispratile sve promene toka bolesti koje mogu nastupiti naglo, i da bi se blagovremeno reagovalo u cilju sprečavanja komplikacija i fatalnih ishoda. Foto: V. Danilov
Kažu da pacijenti koji su inficirani koronom ne bi trebalo previše da leže upravo zbog velikog potencijala ovog virusa da zgrušava krv, ima li u tome istine?
- Preporuka za pacijente obolele od kovida je mirovanje. Pacijenti ne bi trebalo da se izlažu nikakvom naporu. Činjenica je da se dugotrajna vezanost za krevet može negativno odraziti na oporavak, međutim većina naših pacijenata nema drugu opciju osim mirovanja. Pacijenti koji imaju moždani udar najčešće imaju slabost jedne strane tela, otežan ili potpuno onemogućen hod, dok je određeni broj lica na mehaničkoj ventilaciji i izmenjenog stanja svesti.
Komplikacije
Do kojih sve vitalnih problema dovodi kovid?
- Pacijenti sa kovidom su u povišenom riziku od komplikacija kao što su pretkomorski poremećaji ritma, srčani udar, srčana slabost, upala srčanog mišića i venske tromboze, a sve to doprinosi riziku od nastanka ishemijskog moždanog udara.
Šta može da pomogne u istovremenom lečenju kovida i moždanog udara?
- Neophodno je da se osnuje internacionalni registar pacijenata obolelih od kovida 19 koji su razvili akutni moždani udar, sa pedantnim prijavljivanjem kliničkih karakteristika, radioloških nalaza, lečenja i ishoda na standardan način. Ovo će pomoći da se dalje objasni povezanost između kovida i akutnog moždanog udara i služiće kao platforma da se obezbede preporuke i vodiči za dijagnostiku, lečenje i praćenje ovih pacijenata.