ISPOD NJIVA GENERALŠTAB RIMSKE VOJSKE: Ostaci monumentalne građevine novo veliko otkriće koje je iznenadilo arheologe u Viminacijumu
MASIVNI zidovi nepoznate građevine ispod oranica Starog Kostolca, otkriveni georadarom i protonskim magnetometrom, iznenadili su geofizičare naučnog centra "Viminacijum". Zračenje niske frekvencije koje prodire duboko u tlo reflektovalo se od ostataka monumentalne građevine, čija je dužina bila najmanje 70 metara, a širina 50 metara.
Foto B.Subašić
Arheolog viminacijumskog tima dr Nemanja Mrđić insistirao je da iskopavanja započnu što pre, jer je zgrada takvih dimenzija mogla da bude samo principijum 7. Klaudijeve legije, ili, današnjim terminima, sedište generalštaba u prestonici rimske provincije Gornja Mezija.
Pretpostavka je potvrđena kada su na oko metar ispod današnjeg nivoa tla ašovi udarili u najviše delove debelih spoljnih zidova ogromnog građevinskog kompleksa. To je bio početak priče, bolje rečeno slike, koju nije mogao da snimi ni najsavremeniji georadar.
- Površina ovog monumentalnog objekta, sa više od 40 prostorija, veća je od 3.500 metara kvadratnih, od kojih smo u ovom trenutku istražili oko 800 kvadrata - kaže dr Mrđić. - Iskopavanja su potvrdila da je ovo bio principijum ili vojna komanda, štab legije, centralni objekat u svakom legijskom logoru. On je, po pravilu, bio smešten u središnjem delu utvrđenja, neposredno uz raskrsnicu dve glavne ulice, via principalis i via pretoria, koje spajaju tri od ukupno četiri kapije logora. Iz principija je legat, komandant legije, sa stotinu oficira, upravljao akcijama te najelitnije jedinice i jezgra rimske vojske. U zgradi legijskog štaba nalazile su se kancelarije oficira, oružarnica, svetilište, kao i prostorija u kojoj su čuvane zastave i insignije, simboli legije, koje su bile svetinje za rimskog vojnika.
Legijski komandant, legius legatus, bio je visokorodni rimski patricij sa velikim vojnim iskustvom, koga je za ovu vrlo visoku funkciju birao sam imperator. U sedištu viminacijumskog legata boravili su i sami rimski vladari, jer su ovde često donošene odluke kojima se odlučivala sudbina sveta.
- Viminacijumski vojni logor je imao izuzetan značaj u Rimskom carstvu, jer se nalazio na raskrsnici puteva i ovde su se grupisale trupe za odlazak na sve četiri strane sveta - kaže prof. dr Miomir Korać, direktor Arheološkog instituta i rukovodilac Naučnog projekta "Viminacijum". - Moramo uvek da imamo na umu da je ovo bio izuzetno važan prostor carstva, gde su se regrutovali najelitniji vojnici. Kad god je imperija bila u krizi, ovdašnje legije su odlučivale. O tome govori podatak da je 17 vojničkih careva poteklo sa prostora današnje Srbije.
PLATA U - MAGARCIMA
LEGIONARI su bili elitna vojska Rima, izuzetno dobro plaćena. U rimskim dokumentima ostao je podatak da je dnevna nadnica vrhunskog borca bila jedan srebrni denar, a da se za taj novac moglo kupiti čak 12 magaraca.
- Poređenje je vrlo umesno, jer je magarac glavna tovarna životinja rimske vojske, koju možemo da poredimo sa današnjim terenskim vozilom. O vrhunskom tretmanu mezijskih legija govori podatak da je u Viminacijumu bila jedna od samo 12 kovnica zlatnog novca na teritoriji celog carstva. Ona je napravljena ovde upravo zbog vojske, koja je bila stub imperije - kaže prof. dr Miomir Korać.
Naučnici ističu da je ravnica današnjeg Starog Kostolca bila geografski pogodna za popunu i pregrupisavanje trupa pred odlučujuće pohode, bilo u osvajanje novih teritorija ili rešavanje situacije u građanskim ratovima u samom carstvu.
- Ovde posle Konstantinove smrti njegovi sinovi 337. dele Rim, a posledice osećamo i danas - kaže prof. dr Korać. - Zato viminacijumski principij nije samo generalštab za jednu provinciju, već mesto gde su se donosile prelomne odluke o mnogo širem prostoru. Legat iz Viminacijuma je bez ikakve sumnje obavljao i posao guvernera provincije.
Kompleks štaba viminacijumskog vojnog logora je izuzetan zato što je očuvan kao celina, jer na njemu nisu građene nove zgrade, kao kod sličnih objekata čiji su tek delimično očuvani ostaci pronađeni u drugim delovima sveta. Na žalost naučnika, odlična rimska opeka, kameni tesanici i ostali građevinski materijal principijuma koji se nekada video iznad tla još u 19. veku su odneti i iskorišćeni za zidanje seoskih kuća širom Braničeva.
Arheolozima su danas za proučavanje ostali samo niži delovi mnogobrojnih prostorija, od kojih su neke bile vrlo luksuzne, neverovatna instalacija za zidno grejanje zgrade i fontana sa očuvanom vodovodnom mrežom od olovnih cevi, prečnika pet centimetara.
Naučnike je, ipak, najviše uzbudio pronalazak velikoj broja rimskih novčića, koji su u svoje vreme predstavljali pravo bogatstvo. U principijumu se nalazila legijska riznica i blagajna, kažu arheolozi, a ovi novčići su pronađeni rasuti ispod ostataka srušene krovne konstrukcije. Naučnicima to deluje kao da su ispadali iz posude ili torbe s novcem sa kojom je neko bežao pre neke katastrofe.
- Do sada smo pronašli 118 primeraka srebrnog novca, denara i antoninijana, među kojima dominiraju primerci vojnih careva 3. veka, pre svega Galijena, Klaudija Drugog i Aurelijana - kaže dr Mrđić. - Prevedeno sa jezika nauke, sadržaj ostave je kvalitetan srebrni novac, koji je bio veoma dragocen, naročito tokom ekonomske krize u Rimskom carstvu. Tada su neki carevi kovali inflatorni novac sa manjim procentom srebra, ili samo posrebrene kovanice od neplemenitih metala. Ovakve ostave novca smatraju se retkom i vrlo specifičnom vrstom nalaza. Ova ostava sa novčićima koji potiče iz raspona od gotovo jednog veka, predstavlja važan naučni izvore o monetarnim tokovima i načinu finansiranja vojske u vremenima izrazite ekonomske krize.