"NOVOSTI" ISTRAŽUJU! SAD I TARA NA METI ALAVIH GRADITELJA: Sve se više gradi u slabije zaštićenim delovima

Reč je o lokalitetima Zvezda i Rača na površini od oko 2.000 hektara u prvoj, najstrože čuvanoj zoni zaštite Nacionalnog parka. Paralelno sa prvom srpskom kandidaturom za prestižnu listu, godinu na izmaku obeležila je i "zlatiborizacija" - sve intenzivnija gradnja u slabije branjenim delovima planine, pa su pred mnogobrojnim institucijama isprepletenih nadležnosti - veliki izazovi očuvanja Tare.

- Područje Zvezda sadrži jednu od retkih preostalih staništa Pančićeve omorike u kanjonu reke Drine. Reč je o reliktnoj šumskoj zajednici bukve, jele i smrče. Područje Rača obuhvata reliktnu šumsku podasocijaciju bukve i oraha i nalazi se u najnižem delu klisure reke Rače - objasnila je Milica Tomić, pomoćnik direktora u Nacionalnom parku Tara.

- Inicijativu predvodi Zavod za zaštitu prirode Srbije kako bi prvi rezervati prirode u našoj zemlji dobili jedinstveni vid međunarodne zaštite, u okviru Konvencije o zaštiti svetske kulturne i prirodne baštine.

Na ovaj način, Srbija bi se priključila grupi od još 12 evropskih država, na listi u koju je trenutno uvršteno oko 80 netaknutih bukovih šuma. Opšti cilj je očuvanje endemičnih šumskih ekosistema značajnih za evropski kontinent, kako bi u njima uživale i buduće generacije čovečanstva.

- Da li će naša nominacija biti prihvaćena, znaće se sredinom 2021. godine - dodala je Tomićeva. - Evaluaciju nominacije za upis na listu Svetske prirodne baštine obavlja Međunarodna unija za zaštitu prirode (IUCN), kao zvanično savetodavno telo Komiteta svetske baštine.

Područja predložena za svrstavanje na listu Uneska nalaze se u zoni prvog stepena zaštite, a nominacija je pokazatelj da su ovi delovi sačuvani na najbolji mogući način i potvrda su dobro obavljenog posla u Nacionalnom parku "Tara" koji će iduće godine obeležiti 40 godina postojanja.

Međutim, problemi postoje u područjima sa nižim stepenom zaštite, u kojima je gradnja dozvoljena prema važećim zakonskim aktima, kao i prema prostornim planovima opštine Bajina Bašta i grada Užica. Dogodilo se da su pandemija korone i sve veća zagađenost vazduha u gradovima, mnogima "otvorile oči" i apetite za prirodnim lepotama Srbije, naročiti graditeljima sa dubljim džepom.

- Primetan je pojačan intenzitet gradnje, to se najbolje vidi na području Zaovina. Zakonska regulativa omogućava gradnju, a inspekcijske službe kao da nemaju dovoljno kapaciteta da kontrolišu poštovanje propisanih uslova - ističu u Nacionalnom parku.
Na "meti" graditelja su turistička odredišta Kaluđerske bare i Mitrovac, ali i druga mesta sa nižim stepenom zaštite.

Ovaj problem nije mogao ostati nevidljiv za nadležne u opštini Bajina Bašta. Nedavno su usvojena nova pravila za izgradnju na Tari, sa jasno definisanim pojedinostima.

Uvedena je stroga kontrola projektne dokumentacije, pri izgradnji mora se poštovati graditeljsko nasleđe ovog kraja, uz obaveznu upotrebu prirodnih materijala.

- Primera radi, malterisana površina objekata ne sme prelaziti 50 odsto i mora biti bele ili svetle pastelne boje, dok najmanje polovina površina mora biti pokrivena drvetom i kamenom - objašnjavaju u Opštini Bajina Bašta.

Na papiru, uređeno je puno da se spreči urbanizacija delova Tare sa nižim stepenom zaštite. U praksi, lepe želje može osujetiti stara ovdašnja boljka - reč je o pomešanim nadležnostima i odgovornostima, podeljenim između dve lokalne samouprave i između lokalnih i republičkih institucija.