USTAV SRBIJE KOJI JE TRAJAO ŠEST VEKOVA: U SANU održana svečana akademija povodom 800 godina od uvođenja Zakonopravila - Krmčije Svetog Save
UVOĐENjE Zakonopravila u Srbiju jedna je od najvećih zasluga Svetog Save na radu u organizovanju srpske države i srpske crkve. Od tada je prošlo osam vekova, što je bio povod za svečanu akademiju pod nazivom "800 godina Zakonopravila Svetog Save", koja je u petak održana u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti u Beogradu.
Svečana akademija u SANU
Učesnici skupa podsetili su da je Zakonopravilo bilo prvi "ustav Srbije" i jedan od najstarijih ustavnih dokumenata na svetu. Bilo je u upotrebi od 1220. godine pa sve do 19. veka, a u Srbiji i nekim zemljama sa pravoslavnim stanovništvom i do početka 20. veka.
- Na ovoj svečanosti ponovo se suočavamo sa veličinom i dalekovidošću Svetog Save - rekao je u pozdravnoj besedi akademik Vladimir S. Kostić, predsednik SANU. - Svetosavski Nomokanon ili Krmčija Svetog Save najznačajnije je pravno delo ne samo srpske nego, kako smatra Troicki, "cele slovenske pravne literature: bugarske, ruske, te delimično i rumunske crkve" kako po svom sadržaju i obimu, tako i po svome praktičnom značaju, koji je ona imala u toku dugih stoleća.
Svečana akademija je, zbog poznatih zdravstvenih okolnosti i ograničenog broja prisutnih, direktno prenošena na sajtu SANU. Svečana akademija u SANU
- Na korpus Zakonopravila pozivali su se i Dušanov zakonik, povelje kneza Lazara, Crkvena pravila iz 14. veka, Memoari prote Mateje Nenadovića, Srpski građanski zakonik iz 1844. godine - naglasio je Kostić. - To nije samo puki prevod vizantijskih građanskih i crkvenih pravnih akata, a zasluga Svetoga Save nije samo u izboru i rasporedu tekstova, jer sadrži i tumačenja koja je napisao Sveti Sava i koji je u svoje Zakonopravilo uneo brojne propise o zaštiti siromašnih, obespravljenih i ugroženih slojeva društva, definisao odnos između duhovne i svetovne vlasti.
TEMELj DUŠANOVOG ZAKONIKA
UČESNICI akademije su naglasili da o značaju Zakonopravila svedoči i činjenica da je sačuvano 11 prepisa, da je čuveni Dušanov zakonik iz 1349. i 1354. godine urađen na njegovim temeljima. Oni su podsetili da je Zakonopravilo nastalo na vizantijskim pravnim transplantima, te je sasvim prirodno uticalo na nomokanone nastale kasnije u Bugarskoj, Rusiji i Rumuniji. Na akademiji se govorilo i o njegovoj revitalizaciji u savremenoj istoriji - prvi put maja 1939. na zasedanju Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve, drugi pokušaj učinila je SANU, koja je osnovala Odbor za kritičko izdanje Krmčije 1951...
Profesor dr Đorđe Bubalo je govorio o Zakonopravilu Svetog Save kao izvoru prava od 13. do 20. veka, dok je akademik Mirjana Živojinović, inostrani član SANU podsetila na domaću istoriografiju o ovom dokumentu, a profesor dr Viktor Savić na rukopisnu tradiciju zbornika crkvenih i pravnih propisa, koje je priredio Sveti Sava. Originalno delo, nažalost, danas možemo samo da nazremo iz brojnih prepisa, poput Ilovičkog iz 1262. godine, Raškog, Dečanskog, Pčinjskog.
Tvrdi se da je priređen pre nego što je Sveti Sava izdejstvovao samostalnost Srpskoj crkvi 1219. Teško je posumnjati da je bio potpuno svestan da je presađivanjem rimsko-vizantijskog pravnog konteksta, svoju državu učinio delom evropske i hrišćanske civilizacije.
Svečana akademija u SANU
DRUGI PRAVNI AKT EVROPE
ZAKONOPRAVILO, Krmčija ili Nomokanon Svetog Save, ne samo da je prvi srpski pravni akt, već je pisan na narodnom jeziku. Ima 70 glava: šest uvodnih, 44 crkvenog i 20 svetovnog prava. Često se navodi i da je "drugi pravni akt Evrope", jer je objavljen samo pet godina posle Velike povelje slobode - Magna carta libertatum. Ona je potpisana 1215. godine, u Ranimedu, zapadno od Londona. To je engleski ustavni dokument kojim je kralj Jovan bez Zemlje ograničio svoju i moć budućih kraljeva.