KALENDARI IZ MEDVEDNJAKA OD PRE ČAK 80 VEKOVA: Selo kod Smederevske Palanke krije tajne najstarijeg pisma i matematike
NEMA praistorijskog naselja koje se može uporediti sa onim na lokalitetu Medvednjak u selu Grčcu, kod Smederevske Palanke, koje je trajalo u kontinuitetu, neverovatnih 1.700 godina, a zatim se misteriozno ugasilo.
Foto lična arhiva
Nalazi pokazuju da su ovde od 6200. do 4500. godine pre nove ere dolazili putnici sa prostora današnje Bugarske, Grčke, Turske, Francuske.
- Sasvim je umesno porediti Medvednjak sa centrom "praistorijske Evropske unije" - kaže arheolog prof. dr Milorad Stojić. - To neolitsko naselje ima veoma izražen verski karakter, a prema trajanju i drugim karakteristikama jedinstveno je u Evropi. Predmeti pronađeni na Medvednjaku dokumentuju do sada manje poznate aspekte protostarčevačke i vinčanske zajednice, kao što su vera, kalendarsko znanje, merenje vremena, astronomija, znakovno obeležavanje brojčanih vrednosti, proricanje, kontakti sa udaljenim zajednicama.
O tome svedoče mesečevi i sunčevi kalendari prikazani na zubima divlje svinje, računski zapisi urezani u kosti, astronomske sprave, instrumenti za gatanje, lični ukrasni predmeti, mogućno, i zvezdane, astrološke karte.
Na predmetima od kosti i kamena sa Medvednjaka nalaze se istovetni brojevi ureza koji se jednostavno mogu tumačiti kao prikaz ciklusa Sunca i Meseca, ali i druge oznake koje se mogu dešifrovati kao cifre!
- Precizno uobličene oznake na kostima i kamenu, nesumnjivog matematičkog značenja, ukazuju na postojanje dogovorenih, konvencionalnih znakova za izražavanje aritmetičkih vrednosti - smatra dr Stojić. - Na Medvednjaku je funkcionisao konvencionalni aritmetički sistem, koji se sastojao od četiri upečatljiva grafička znaka. Ovaj originalni numerički sistem je nastao iz potrebe da se prikažu saznanja o prirodi, trajanju i toku određenih univerzalnih procesa, kao što su ciklusi Meseca i Sunca.
Taj kalendarski i numerički sistem funkcionisao je samo u svešteničkom staležu naseobine na Medvednjaku, smatraju naučnici.
- Oni su koristili predmete od kostiju na kojima su kompleksne informacije urezivali grafemama, a izvesno je da su ti znakovi imali i svoj zvučni izraz u jeziku - objašnjava dr Stojić. - Bez obzira na to što je upotrebljavan veoma ograničeno i što ga je, verovatno, koristio samo stalež koji se brinuo o kultu, može se u izvesnoj meri govoriti o pokušaju stvaranja grafičkog sistema, "pretpisma". Imajući na umu hronologiju ovih koštanih predmeta, proističe da je najstariji sistem grafičkog sporazumevanja u okvirima evropske neolitske kulture nastao negde u 6. milenijumu pre nove ere u Medvednjaku.
Sunčevi i mesečevi kalendari urezani u kljove divljeg vepra, navigacioni instrumenti od kosti i kamena donedavno nisu bili dostupni javnosti. Iako svetskog značaja, lokalitet Medvednjaka je tek delimično istražen, a samo deo pronađenih predmeta je izložen u Narodnom muzeju u Smederevskoj Palanci.
- To je samo deo kulturnog blaga Medvednjaka. Stotine predmeta, a najviše figurina od pečene zemlje, kosti i kamena nalazi se u nekoliko privatnih kolekcija - kaže dr Stojić. - Najveći broj artefakata iz tih zbirki nađen je na okućnicama tri domaćinstva, u samom središtu lokaliteta, koji zvanična nauka nikada nije istraživala.
Da bi se ovo kulturno blago spaslo od zaborava stvoren je projekat "Objavljivanje arheološke građe iz privatnih kolekcija" čiji su autori i pokretači pokojni akademik Borislav Jovanović, dr Rastko Vasić, naučni savetnik, i dr Milorad Stojić.
Cilj projekta je da se objavi arheološka građa iz Srbije koja se nalazi u muzejima u zemlji i inostranstvu, fakultetima, institutima, školama, bibliotekama, domovima kulture i privatnim kolekcijama - kaže dr Stojić.
NEISPITANO SRCE NALAZIŠTA
LOKALITET Medvednjak registrovan je 1968. godine, kada su obavljena i prva arheološka iskopavanja.
- Ispitana je površina više od 1.000 metara kvadratnih, ali tim iskopavanjima nije obuhvaćen središnji deo lokaliteta, gde se, inače, nalaze sva današnja domaćinstva u zaseoku Medvednjak. Slučajno pronađeni predmeti koji potiču isključivo iz središnjeg dela nalazišta, na kome je arheološki sloj nekoliko puta moćniji nego onaj na regularno istraživanom delu, ukazuju na nesumnjivo postojanje sakralnog središta na najvišim kotama naselja - kaže dr Milorad Stojić.
Sagovornik "Novosti" napravio je monografiju o Medvednjaku koja samo izgleda kao knjiga, a u stvari je jedini muzej i celovita prezentacija izuzetnog lokaliteta. Ko poseti ovo idilično seoce, ne može ni da pretpostavi da se pod njegovim temeljima, baštama i njivama, krije metropola i verski centar stariji od 8.000 godina. Predmeti pronađeni na njemu ukazuju na kulturne veze lokaliteta u Grčcu sa područjima Kosova, istočnim delovima Balkanskog poluostrva, Grčke, Oltenije, Donjeg Podunavlja, područje Karpata, istočnog Mediterana, Pariske regije.
- Položaj naselja Medvednjak u samom centru teritorije protostarčevačke i vinčanske kulture u Donjem Pomoravlju, u zoni Velike konfluence: ušća Save, Tise, Tamiša, Morave i Peka u Dunav, gde se ukrštaju svi prirodni putevi sa celog područja te zajednice, idealno je mesto za središte jedne zajednice - kaže dr Stojić.
- Veze središta vinčanske kulture iz Grčca dosezale su do zapadne Evrope, što potvrđuju nalazi iz Pariske regije, juga i krajnjeg istoka Balkanskog poluostrva, područja Karpata. Brojne školjke i izrađevine od njih ukazuju na veze sa područjem toplih mora. Od posebnog značaja su koštani predmeti kojih je na Medvednjaku pronađeno više nego u celoj jugoistočnoj Evropi. Neki od njih su apsolutno jedinstveni!