SPOMENIKE ZLOČINCIMA NEMA KO DA PORUŠI: Od donošenja zakona 2018. nijedno rešenje o uklanjanju
SPOMEN-obeležja Aćif-efendiji u Novom Pazaru i Ridvanu Ćazimiju, poznatijem kao kapetan Leši, u Velikom Trnovcu, ni više od dve godine od donošenja Zakona o ratnim memorijalima nisu uklonjeni.
Foto P. Milošević
Dugo najavljivan, ovaj propis je trebalo da ukloni sve sporne spomenike, one koji vređaju nacionalna osećanja našeg naroda, najkasnije do jeseni 2018. godine. To se, međutim, nije dogodilo.
Od stupanja na snagu Zakona o ratnim memorijalima 28. juna 2018. Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja nije donelo nijedno rešenje o uklanjanju. Kako navode, takve spomen-ploče se ne nalaze u jedinstvenoj evidenciji o ratnim memorijalima, a lokalne samouprave nisu podnele inicijativu za njihovo uklanjanje. To se, čini se, moglo i očekivati, s obzirom na to da su te iste lokalne vlasti i učestvovale u njihovom podizanju. NEDELA Spomenik Ridvanu Ćazimiju u Velikom Trnovcu, Foto P. Milošević
Po svemu sudeći, ni zakon nije bio dovoljan da bi se ploče uklonile, a nadležni, kako sami tvrde, takođe nisu stopirali nijednu inicijativu za podizanje spomenika.
Istoričar dr Milutin Živković, iz Instituta za savremenu istoriju, smatra da struka može da iznese samo istorijsku perspektivu, ali politika i država moraju da donesu konačnu odluku.
- Ne mogu kao istoričar da zadirem u politiku lokalnih vlasti, ali tabli Aćifa Hadžiahmetovića Bljute nikako nije mesto tamo gde je postavljena - kaže naš sagovornik. - Ovo "Bljuta" je dodao početkom okupacije da bi istakao albansko poreklo i samim tim "velikoalbansku" politiku koju je vodio. NACISTI Muslimanski pripadnici ozloglašene SS Eugen divizije, Foto arhiva
Istorijska činjenica je, naglašava Živković, da je on bio oficir turske vojske u Prvom svetskom ratu, zatim politički lider muslimana, kolaboracionistički vođa koji je učestvovao u etničkom čišćenju Srba 1941. godine. Tokom Drugog svetskog rata bio je saradnik okupatora koji je radio na progonu Srba, a u njegovo vreme oni su bili građani drugog reda.
Tada su, tvrdi profesor, novopazarski, tutinski i kolašinski kraj bili skoro potpuno raseljeni od srpskog naroda, pa se može zaključiti da su pretrpeli etničko čišćenje za vreme okupacije.
- Ne bi trebalo zaboraviti ni to da je Aćif Bljuta bio jedan od agitatora za priključenje prostora Novog Pazara "velikoj Albaniji" - pita se naš sagovornik.
Živković naglašava da nije samo problem u Aćifu Bljuti već i u činjenici da je dosta spornih ličnosti u tom delu Srbije danas u planu da dobije svoje ulice. Jedan od njih je i Hasan Zvizdić u Sjenici.
NE MEŠATI GA SA PARTIZANOM
RIDVAN Ćazimi bio je jedan od četiri komandanta terorističke paravojne Oslobodilačke vojske Preševa, Bujanovca i Medveđe, produžene ruke terorističke OVK. Zvali su ga kapetan Leši, ali je njegovo delovanje suprotno kultnom liku iz filma, partizanu Ramizu Lešiju, koji je imao zadatak da likvidira zaostale balističke bande na Kosmetu.
Zakonom o ratnim memorijalima se reguliše da spomenici najpre moraju označavati kulturu sećanja koja je u vezi isključivo sa "tradicijom oslobodilačkih ratova Srbije", a istovremeno se zabranjuje podizanje novih koji simbolizuju gubitak suvereniteta, teritorijalnog integriteta, celokupnosti, nezavisnosti i slobode Srbije.
Savet za negovanje tradicije oslobodilačkih ratova osnovan je upravo po slovu ovog zakona i do sada je zasedao sedam puta i doneo nekoliko rešenja o postavljanju spomen-obeležja.
Tako je odlučeno da se postavi ratni memorijal kojim se odaje počast pripadnicima vojske i policije Srbije koji su učestvovali u borbi na karauli Košare 1999. godine.
ZA ODRŽAVANjE 7,5 MILIONA
LOKALNE samouprave su zadužene za održavanje ratnih memorijala na svojoj teritoriji, a ministarstvo je za njihovo redovno održavanje za 2020. godinu u inostranstvu izdvojilo 7.433.400 dinara. ISTINA Dr Milutin Živković, Foto arhiva
U skladu sa Zakonom o ratnim memorijalima, lokalne samouprave se staraju o redovnom održavanju ratnih memorijala koji se nalaze na njihovoj teritoriji, a sredstva se planiraju i obezbeđuju u opštinskom budžetu.
Ratni memorijali u inostranstvu uređuju se, redovno i investiciono održavaju u skladu sa propisima države na čijoj teritoriji se nalaze, ako međunarodnim ugovorom između Srbije i te države nije drugačije određeno. S naše strane za ovaj posao zaduženo je Ministarstvo rada u saradnji sa ministarstvom nadležnim za spoljne poslove.
- Tu je i postavljanje ratnog memorijala-spomenika "Zašto?" poginulim radnicima RTS-a u NATO bombardovanju 1999. na beogradskoj opštini Palilula, zatim svim nevinim žrtvama u Novom Sadu 1944. i 1945. godine, onda premeštanje ratnog memorijala - spomen-grobnice bezimenih boraca palih za oslobođenje u Drugom svetskom ratu u Požegi, ali i postavljanje ratnog memorijala, spomen-ploče poginulim u ratovima na prostorima bivše Jugoslavije od 1991. do 1999. godine - kažu nadležni.
Savet je podržao i izgradnju Spomen-česme palim borcima Leskovca u ratu od 1991. do 1999, spomen-biste maršala Georgija Konstatinoviča Žukova u Požarevcu, premeštanje tri biste sa postamentima narodnih heroja Milivoja Miće Stojkovića, Miroslava Jovanovića i Ljubivoja Gajića u Grockoj. I Prokuplje je dobilo Spomen-park Drugom pešadijskom puku "Knjaz Mihailo", a Senta spomenik palim poljskim avijatičarima u javnom parku Narodna bašta.