TITO ODLIKOVAN ZA HRABROST U NAPADU AUSTROUGARSKE VOJSKE: Kako je budući vođa Jugoslavije jurišao na srpske položaje
MEĐU trupama austrougarske vojske koje su se s naročito velikom žestinom ustremljavale na srpske vojnike nalazila se i 42. domobranska divizija iz Zareba.
Josip Broz (levo) na Ceru Foto: Privatna arhiva
Pri prelasku preko Drine, 2. septembra 1914. godine, ona je puna tri dana kao fanatizovana naletala na rovove srpske vojske na Adi Kurjačici, nastojeći da se prebaci na desnu obalu Drine sa zadatkom da dejstvom dolinom Jadra potpomogne akcije trupa južno od Loznice i severno od Lešnice. Ona je nanela velike gubitke jedinicama Drinske divizije II poziva. Na srpskoj strani palo je devet oficira, šest podoficira i 550 vojnika...
U sastavu ove austrougarske divizije, jurišao je na srpske položaje i Josip Broz, docnije poznat kao Tito. Bio je pripadnik 10. čete 25. pukovnije. Šta je tada sve doživeo i preživeo, nije nikad hteo da govori, ništa nije rekao čak ni svom biografu Vladimiru Dedijeru.
"ČUNjENICA je", izjaviće Dedijer posle njegove smrti, "da je Tito izbegavao da mi odgovori na pitanjao svom učešću u Prvom svetskom ratu. On pominje kako je bio u 25. domobranskoj pukovniji i onda preskače čitavih šest meseci i govori o hapšenju u Novom Sadu i zatvoru u Petrovaradinu." Dedijer, inače, iznosi (u "Novim prilozima za biografiju Josipa Broza Tita", u drugoj knjizi), da je imao u rukama tri Titova autobiografska teksta - iz 1935. 1945. i 1952. godine, i da samo u jednom od njih, u onom iz 1935, Tito piše o učešću u ratu protiv Srbije, od avgusta do decembra 1914. godine. Kad je hteo, na osnovu prvog autobiografskog teksta iz 1935. godine, da piše o Titovom učešću u operacijama na srpskom ratištu, dobio je, navodno, direktivu od Milovana Đilasa da to preskoči.
Područje na kome je operisala ova divizija najteže je stradalo u Prvom svetskom ratu. Prema popisu stanovništva 1910. godine, Podrinje je imalo 242.420 stanovnika, a deset godina kasnije 186.627. Prema austrijskom popisu iz jula 1916, Šabački okrug je imao 76.706 ljudi manje nego 1910. Broj muškaraca smanjen je za 57.968, a žena za 18.738.
POSLE Brozove smrti Vladimir Dedijer piše kako je Tito u ovom ratu odlikovan jednom "malom srebrnom medaljom za hrabrost", i to za zasluge na ruskom frontu, na kome se nalazio od kraja januara do druge polovine marta 1915. Istražujući njegov životni put, Pero Simić je otkrio u Moskvi jedan strogo poverljivi dokument u kome se izričito kaže da je Tito "za vreme Imperijalističkog (Prvog svetskog) rata dobio dva ordena za hrabrost". Taj tajni dokument, otkucan u tri primerka, potpisao je jedan od najpoverljivijih ljudi Kominterne, šef njenog Kadrovskog odeljenja za evropske zemlje Georgi Damjanov. Foto: Privatna arhiva
Podatak da je Tito u ovom ratu dobio dva, a ne jedan orden za hrabrost, otvara pitanje da je jedan orden za hrabrost dobio na srpskom frontu. Tito se u Srbiji borio duplo duže nego u Rusiji, i tu je unapređen u štapsfeldvebela. A poznato je da su sva austrijska unapređenja tokom celog rata bila sastavni deo ukaza o odlikovanju.
OVAKAV zaključak može posredno da potvrdi i njegova jedina poznata fotografija iz Prvog svetskog rata. Ona pokazuje kako on, u prisustvu dvojice svojih austrougarskih ratnih drugova, puca iz rova, odeven u laganu podoficirsku bluzu i pantalone, sa plitkim cipelama.
BARON OD LOVĆENA
DIVIZIJA kojoj je pripadao Slavko Štancer, a zatim Vlatko Maček i Josip Broz Tito, pohvaljivana je više puta za svoje podvige u Srbiji. Njen komandant jedno vreme je bio Stjepan Sarkotić, general-pukovnik austrougarske vojske, docnije zemaljski poglavar Bosne i Hercegovine, a još docnije fanatični čovek koji je Anti Paveliću osnovao ustašku organizaciju.
Sarkotić je sa austrougarskom vojskom prvi ušao u Cetinje i za taj "podvig" dobio titulu "barona od Lovćena".
Kada je on bio na ruskom frontu, bila je ciča zima, i očigledno je da je slika nastala u Srbiji, najverovatnije na Bežanijskoj kosi iznad Beograda. Ta fotografija demantuje i sve njegove priče da je u Srbiji vodio nekakvu antiratnu propagandu zbog koje je, navodno, zatvoren u Petrovaradinsku tvrđavu u Novom Sadu, kako je tvrdio i u "Lajfu" početkom pedesetih godina.
ZAJEDNO sa Titom, u 42. domobranskoj diviziji ("Vražjoj diviziji", kako je još nazivana), u 25. puku, protiv Srba borio se i Vlatko Maček, kasnije lider Hrvatske seljačke stranke. Za razliku od Broza, Maček je u svojoj autobiografiji, objavljenoj u Njujorku, posle Drugog svetskog rata, opisao sve bitke u kojima je učestvovao sa svojim pukom u Srbiji. To znači da je u njima učestvovao i budući "najveći sin naroda i narodnosti Jugoslavije".
U Mačekovom i Titovom 25. domobranskom puku, komandant "doknadnog" bataljona bio je Slavko Štahmer, koji će 1941. godine postati prvi čovek u vojsci ustaške, odnosno hrvatsko-muslimanske države.
Pripadnici "doknadnog" bataljona bili su uglavnom dobrovoljci. Među njima, po tvrdnjama savremenika i istoričara, nalazio se i poznati prvak Hrvatsko-srpske koalicije i krupna politička figura u Kraljevini Srba Hrvata i Slovenaca - Srbin Svetozar Pribićević.