FELJTON - ĆIRILO I METODIJE SLOVENSKI APOSTOLI: Raška eparhija je osnovana oko 870. i bila jedina za Srbiju sve do vremena Svetog Save

Kada je papa ostao bez provincija nastanjenih Srbima, grčki sveštenici koji su po nalogu cara Lava Isavrijanca bili nadležni za te oblasti nisu bili u stanju ni da očuvaju ono što je među Srbima već bilo postignuto na planu propovedanja Jevanđelja. Delom je do toga došlo zbog ljute borbe za i protiv ikona, a delom zbog njihovog prezira prema svemu što nije grčko. Srbi su bili potpuno prepušteni sami sebi, a rezultat je bio povratak mnogobrojnih svojoj drevnoj religiji i nestanak svakog poznavanja hrišćanstva. Oni su na grčke sveštenike gledali više kao na političke predstavnike, jer su se ovi tako i ponašali. Jasno je bilo da će narod pretpostaviti, kao što je bio slučaj sa Srbima, da bi potčinjavanje patrijarhu moglo dovesti do potčinjavanja caru.

JEDNA od prvih stvari koje je preduzeo Vasilije I Makedonac (867-886) bila je pomoć Hrvatima i Srbima kada su bili ugroženi od strane Saracena sa Sicilije. Posle uspešne odbrane dalmatinske obale, Srbi su izrazili želju da ponovo vide među sobom hrišćanske učitelje. Iz Carigrada su poslati misionari i oni su svoj centar i polazište smestili u Raguzu (Dubrovnik). Na nesreću, između Carigrada i Rima je buknula svađa oko patrijarha Fotija i njegovog svrgnutog prethodnika Ignjatija koji se obratio Rimu. Nastalu situacuju je bugarski kralj Boris (oko 852-907) pokušao da iskoristi za sebe, a isto je namislio da učini i knez Srbije Mutimir - da pregovara sa dvojicom protivnika i iz njihove svađe izvuče najviše što može. Kao i kralj Boris, Mutimir se obratio papi da mu dodeli kraljevsku krunu i insignije.  Ali ishod ovih pregovora sa Rimom nije poznat, pošto Srbija jedva da je imala nekog značaja u vreme kada su se dvojica prelata žestoko raspravljala oko toga da li Bugarska treba da pripadne papi ili patrijarhu.

Bugarska crkva je ustrojena i njena hijerarhija čvrsto utemeljena pod carem Petrom (927-969). Prvog arhiepiskopa Grci su dodelili Bugarima za Borisove vladavine (907). Odredbama mira zaključenog 927. godine između cara Petra i vizantijskog cara Romana I Lakapina, priznata je Bugarska patrijaršija. Pod njenom jurisdikcijom nalazilo se četrdesetak eparhija. Jedna od njih je bila Raška eparhija, koja je verovatno osnovana 870. godine, kada je prvi put ustanovljena bugarska jerarhija. Jer, kada govori o drugoj konverziji Srba, Porfirogenit kaže da im je car Vasilije „poslao episkopa sa sveštenstvom kako bi krstili sve do tada nekrštene“. Ova eparhija je ostala kao jedina za Srbiju sve do vremena Svetog Save.

Pošto su Srbijom - od vremena drugog preobraćenja do početka 11.veka - vladali čas Grci čas Bugari, ona bi priznavala čas bugarskog patrijarha čas vrhovnu nadležnost Carigradske crkve.

DEVETI vek, u kojem je došlo do „drugog pokrštavanja“ Srba, najburniji je vek u istoriji Srpske crkve. Veliko misionarsko delo je ostvareno među Slovenima u Moravskoj, Panoniji i na Balkanskom polustrvu. Taj rad je bio od najveće koristi i pomoći kod takozvanog „drugog pokrštavanja“ Srba. On je stvorio realan i čvrst temelj na kojem će biti građena buduća Srpska crkva. Taj misionarski trud je započeo u Moravskoj. Car Mihailo III (842-867) je izabrao dvojicu braće, Ćirila i Metodija, da na poziv moravskoga kneza Rastislava odu u Moravsku, pošto je on tražio da mu se pošalju učitelji koji bi mogli mogli objašnjavati slovo i duh svetih knjiga. Najverovatnije, ova dvojica braće su bila slovenskog porekla, građani solunske oblasti koja je u to vreme bila u znatnom broju naseljena Slovenima. Ti Sloveni su imali sopstvene vladare, (arhonte), a - kao i u samoj prestonici - bilo je mnogo Slovena dospelih na visoke položaje u društvu. Stoga nije teško razumeti zašto su Sloveni, i ne samo oni Sloveni koji su govorili grčki, bili udostojeni zadatka da propovedaju Jevanđelje među slovenskim plemenima.

Godine 863, braća su krenula za Moravsku, pošto su u Carigradu obavila sve neophodne pripreme. Prema Crnoriscu Hrabaru (10. ili početak 11. veka, Konstantin je sastavio alfabet za Slovene koji su do tada koristili nekakve „crtice i ureze“ naporedo sa grčkim i latinskim znakovima.

Braća su prevela najneophodnije knjige za crkvene službe. Jezik na koji su oni prevodili ove knjige bio je staroslovenski, koji je nestao kasnije, kada su slovenska plemena Balkanskog poluostrva formirala nezavisne države i razvila sopstvene dijalekte. Taj staroslovenski jezik je bio u govornoj upotrebi među Slovenima u Makedoniji (okolina Soluna) i Trakiji, a bio je, očigledno, poznat i Slovenima Moravske za koje su knjige bile prevođene.

U MORAVSKOJ su braća uvela slovensku liturgiju i propovedala Jevanđelje duže od četiri godine. Kako ih je latinsko sveštenstvo optuživalo zbog ove inovacije, otputovali su u Rim i pojavili se pred papom Hadrijanom II sa knjigama korišćenim za crkvene službe u Moraviji. Papa nije našao ništa pogrešno u radu Ćirila i Metodija, te ih je otpustio uz blagoslov. Konstantin je, međutim, preminuo tokom boravka u Rimu (869), pošto je na samrtnoj postelji položio monaške zavete i uzeo ime Ćirilo/Kiril. Metodije je bio rukopoložen za arhiepiskopa Panonije i Moravske, te je njegov misionarski rad u tom periodu života doživeo vrhunac. ( Njegov izbor se pominje u pismu pape Jovana VIII pisanom oko 872-874. godine i upućenom Mutimiru titulisanom kao Dux Sclaviniae.

Mitropolit panonski je prethodno imao rezidenciju u Sirmijumu i pod sobom imao Bosnu i episkopije sa sedištem u Beogradu, Braničevu, Moravi (Kulič), Vinkovcima, Oseku, Sisku i Ptuju. Metodije je na ovo mesto bio postavljen na zahtev kneza Donje Panonije Kocelja).

Tada je došlo i do pokrštavanja češkog (bohemijskog) kneza Borivoja i njegove žene Ljudmile, nastavljeno je prevođenje Biblije na slovenski jezik, kao i nekih dela crkvenih otaca. (Pod crkvenim ocima podrazumevamo starohrišćanske crkvene pisce od 2. do 7. veka.)  Metodije je u to vreme posetio Rim po drugi put (oko 880. godine).37 Dana 6. aprila 885. je umro, a za svog naslednika je imenovao Gorazda (Ohridskog), jednog od svojih učenika.

NIJE  mnogo vremena prošlo do izgona učenika dvojice braće od strane Svatopluka (894), naslednika moravskog kneza Rastislava, i to na podstrek nemačkog sveštenstva. Oni pobegoše u Bugarsku, gde ih je kralj Boris I lepo primio i blagonaklono se prema njima ophodio. Pored Gorazda, tu su bili Kliment, Sava, Naum i Angelar; dakle, uz Ćirila i Metodija, Sveti Sedmočislenici.

Kako većinski deo Borisovog naroda nisu bili hrišćani već ljudi koji su se držali svoje drevne religije, on je našao za svrsishodnije da svoje goste pošalje u Makedoniju i zapadne krajeve oblasti koje je osvojio, gde je njihovo delovanje imalo izgleda na uspeh.

Jer, tamo je hrišćanstvo bilo više uznapredovalo nego u severnim delovima Poluostrva gde je bilo izloženo paganskim osvajačima i suviše udaljeno da bi održavalo stalni kontakt sa Carstvom. Tako je, gotovo na samom obodu Bugarske carevine, među Slovenima Makedonije, osnovana prva misionarska i književna škola, čime je počeo pokret koji se kasnije proširio Balkanskim poluostrvom.

PROPOVED JEVANĐELjA

METODIJE, stariji brat, poznat je samo po svom monaškom imenu. Bio je guverner jedne slovenske oblasti u Makedoniji pre pristupanja monaškom redu. Mlađi, Konstantin, obrazovanje je stekao na Carskoj školi, posle koje je postao sveštenik, bibliotekar u Patrijaršiji i nastavnik filosofije na Carskoj školi. Već se pročuo kao misionar koji propoveda Jevanđelje i koji se istakao kao sjajan polemičar u sporovima Hazara, kavkaskog plemena na severu Crnog mora, sa Jevrejima i muhamedancima. Zbog učenosti, zvali su ga Filosof.

 SUTRA: SRBI OD VAJKADA RASPETI IZMEĐU ISTOKA I ZAPADA