ISTINA O MASOVNIM GROBNICAMA U JAJINCIMA U SREDU: Gotova istraživanja najvećeg gubilišta u okupiranoj Srbiji

Istraživanja masovnih grobnica, prvi put posle Drugog svetskog rata, vršili su Muzej žrtava genocida i Centar za nove tehnologije "Viminacijum", koji deluje pri Arheološkom institut SANU. Upravo je ovaj Centar izvršio najsavremenija geofizička (geomagnetna i georadarska) istraživanja na oko dva i po hektara prostora u okviru Spomen-područja.

Očekuje se da će javnosti biti prezentovano na kojim su tačno lokacijama masovne grobnice i da li se u njima danas nalaze neki posmrtni ostaci ili drugi tragovi stradanja, ili su nacisti gotovo sve spalili i zalili krečom pred kraj Drugog svetskog rata.

Ovo je veoma važno kako se ne bi desilo da na grobnicama krene izgradnja buduće zgrade muzeja, za koji postoji opšta saglasnost da bude otvoren upravo na ovom mestu, ili da one ne bi slučajno bile vraćene starim vlasnicima u postupku restitucije.

Kako je za "Novosti" na početku istraživanja naveo Vladimir Miletić, geofizičar Centra za nove tehnologije "Viminacijum", geomagnetska i elektronagnetska, odnosno georadarska metoda su neinvazivne i njima se ni na koji način ne menja postojeći prostor. To je bitno budući da su u Jajincima pokopani logoraši - žene, deca i starci iz Jevrejskog logora na Starom sajmištu, a judaizam ne dozvoljava ekshumacije i premeštanje posmrtnih ostataka.

Uređaji mogu da snimaju do pet-šest metara dubine, a čak i nakon spaljivanja zemnih ostataka u tlu se zadržava remanetna, tzv. zaostala magnetizacija i ona može da se registruje ovim preciznim aparatima.

Jajinci su, inače, pre 88 godina zamišljeni kao jedno od najvećih strelišta Vojske Kraljevine Jugoslavije. Gradnja strelišta je počela 1936. i izgrađeno je tridesetak odsto do početka rata, da bi već 1941. ovaj prostor postao najveće stratište i grobište u okupacionoj zoni Srbije. Tokom četiri godine tu je ubijeno i sahranjeno više od 60.000 ljudi, uglavnom civila, iz Beograda, ali i cele Srbije, pa i okupirane Kraljevine Jugoslavije.

Posle Drugog svetskog rata nastao je Spomen-park Jajinci sa centralnim spomenikom autora Vojina Stojića. Memorijal je utvrđen za kulturno dobro odlukom Zavoda za zaštitu spomenika kulture Beograda 1987. godine, a cilj Muzeja je da se odredi kao nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja, odnosno da dobije najveći stepen zaštite, takozvanu nultu kategoriju, poput Šumarica.