POVODOM 160 GODINA OD SMRTI REFORMATORA SRPSKOG JEZIKA, PISCI I LINGVISTI UPOZORAVAJU: Traže nam, odrecite se Vuka
BILI smo poznati kao narod koji je imao Vuka (Brankovića) kosovskog izdajnika, a sad smo poznati i kao narod koji je svesrpski izdajnik Vuka Stefanovića Karadžića. Proterujemo njegovu izvornu reč, zaboravljamo ćirilicu, sklanjamo najbolju knjigu na srpskom jeziku - Vukov "Srpski rječnik"...
Vuk Stefanović Karadžić, Foto Arhiva
Ovim rečima akademik i pisac Miro Vuksanović komentariše stanje u kome se danas nalaze srpski jezik i pismo koje je reformisao Vuk Stefanović Karadžić od čije se smrti juče navršilo 160 godina. To je bio i povod da porazgovaramo sa piscima i lingvistima o odnosu koji imamao prema našem jeziku kao temelju nacionalnog identiteta i njegovoj budućnosti.
Na tu temu akademik Vuksanović kaže:
- Dugo, kroz istoriju, pronosili smo udžbeničke vesti da nas je Vuk izdao na Kosovu. Branko Radičević, čija ovogodišnja dva veka od rođenja jedva pominjemo, davno je pevao da nam je noć došla od Vuka jednoga, a zora od Vuka drugoga. Takvi su nam u tradiciji bili graničnici: Branković kao izdajnik i Karadžić kao pobednik. Sad se sve izokrenulo: Brankovići su postali primer koji treba slediti, Karadžići su postali bruka i sramota. To je tako, jer smo Vuka Karadžića, najvećeg srpskog učitelja u svemu, pretvorili u najgoreg đaka u svačemu.
Ovaj čuveni pisac nabraja još šta smo od Vukovih dela prognali i čime ih zamenjujemo:
- Njegov ijekavski dajemo drugima da osnivaju svoj jezik i svoju književnost koja je naša, Vukove antologije narodnih pesama, pripovedaka i drugih izreka mudrosti zamenjujemo pesmuljcima "in i super", njegovo pravilo "Piši kao što govoriš" pretvaramo u običaj "Prevari čim progovoriš", uspevamo što niko na svetu nije uspeo - da ogromno delo od prvorazrednog nacionalnog značaja pretvaramo u malo delo od nikakvog značaja.
SANU
Akademik Vuksanović upozorava da se takve istorijske greške čine danima, a ispravljaju vekovima. Ali, naš odnos prema Vukovom delu nije jedini problem. Tu su i pogubni uticaji politike i ideologije, na šta upozorava doc. dr Katarina Begović sa Filološkog fakulteta u Beogradu.
Ona naglašava da se susrećemo sa nadstvarnom situacijom u kojoj ideolozi nastoje da kroje jezik i bave se jezičkom politikom.
- Jezičko tkivo pokušavaju da propišu pravnici, sociolozi, politikolozi, ljudi koji se bave književnošću, kao i jezikoslovci koji nisu završili srpsku lingvistiku, već neke druge jezike - kaže nam Katarina Begović. - Veliki izazov je Zakon o rodnoj ravnopravnosti, gde se ideologija najeksplicitnije upliće u jezik - ističe naša sagovornica.
Ona ukazuje i da se ne može sve što se čuje na zapadnom Balkanu nazivati vukovskim tipom jezika, jer jezički standard, jezička politika i jezičko planiranje posle raspada SFRJ i posle raspada Srbije i Crne Gore izgledaju drugačije. Foto Z. Jovanović
Obnovljen rad Društva u Beču
VELIKI doprinos Vuka Stefanovića Karadžića je u razvijanju veza između Srbije i Evrope. Bio je, ističu stručnjaci, jedan od najmodernijih ljudi svoga doba, koji nas je tada u Evropi predstavio kao narod velike, snažne i bogate kulture i tradicije. A kako bi se očuvala sećanja i vrednosti koje je negovao, u Beču gde je radio i umro, juče je simbolično na 160. godišnjicu smrti obnovljen rad Društva za širenje dela Vuka Stefanovića Karadžića, osnovano 1989. godine, čiji je prvi predsednik bio Hajnc Fišer, koji je kasnije postao i predsednik Austrije.
- Ovo vidimo kao znak da Vukove ideje, njegova borba za srpski jezik i ćirilicu i dalje žive - kaže za naš list prof. Boško Suvajdžić, predsednik Vukove zadužbine iz Beogradu, koji se i uključio u ceremoniju obnavljanja rada Društva u Beču.
Begović naglašava da je vukovski književni jezik prošao kroz ozbiljnu nadgradnju, internacionalizaciju jezičkog izraza, kroz intelektualizaciju:
- Primili smo mnogo pozajmljenica koje nas kulturno i civilizacijski spajaju sa ostatkom Evrope, kao i mnogo internacionalizama, poput filolog, psiholog, oko kojih se baš danas sporimo. Njegova je sintaksa obogaćena stilom naših vanserijskih pisaca, poput Andrića, Selimovića, Crnjanskog... Izražajne mogućnosti srpskog jezika danas su zaista izuzetne, ali pitanje je koliko ih koristimo, jer živimo, nažalost, u vremenu u kojem sve treba da bude "dajdžest". Informacija mora da se prenese brzo, najpristupačnijim kanalom komunikaicije koji će da pobudi sva vaša čula. Ako snimak traje više od 15 minuta, dete ili mlad čovek ga najverovatnije neće uzeti u obzir.
Zakon o službenoj upotrebi jezika i pisma ne čuva ćirilicu, za koju se Vuk Karadžić borio, jer ne definiše dobro službenu upotrebu u odnosu na javnu, upozorava Begovićeva:.
- Ćirilicu ne negujemo u javnom i medijskom prostoru. Odbacili su je čak i pojedini mediji sa nacionalnom frekvencijom. Ćirilica, nažalost, nosi negativni semantički predznak jer se očekuje da se onaj koji na njoj insistira nalazi desno u ideološko-političkom smislu.