OD 10 NAJBROJNIJIH, OSAM NA "IĆ": Na društvenim mrežama u Hrvatskoj vodi se žestoka polemika posle objavljivanja spiska najčešćih prezimena

Ovaj spisak 10 najčešćih prezimena u Hrvatskoj, koji je naljutio deo tamošnje javnosti, objavila je Splitska "Slobodna Dalmacija" na popularnuojdruštvenoj mrežu Tik-tok. Lista je bazirana na popisu stanovništva iz 2021, čiji su rezultati objavljeni krajem prošle godine.

Ispod posta ovih novina razvila se žučna polemika jesu li najčešća prezimena u Hrvatskoj zapravo - srpska. Odnosno da li svako prezime na "ić" ima srpski koren i pripadaju li "hrvatska" prezimena Srbima koji su silom terani u katolicizam još od vremena Austrougarske, preko ustaške NDH, pa sve do danas. Neki čak navode kao najdrastičniji primer Zapadnu Hercegovinu, u kojoj su s promenom vere Srbi automatski postajali i najekstremniji Hrvati.

Prema rečima Save Štrpca, "panika" zbog svega što liči na srpsko uobičajena je svaki put pred izbore (a u Hrvatskoj je sledeća godina izborna), kao i pred obeležavanje događaja iz Domovinskog rata, kao što je Dan sećanja u Vukovaru.

- Ulazimo u superizbornu godinu, a poeni se skupljaju na desničarskoj retorici. Tako je gradonačelnik Vukovara Ivan Penava, koji je postao predsednik izrazito desnog Domovinskog pokreta, naglo isplivao na drugom mestu kao najizgledniji za premijera. Njegova stranka je takođe naglo porasla po predizbornim predviđanjima nakon ovogodišnjeg obeležavanja Dana sećanja, kada je srpskim predstavnicima zabranjen dolazak u Vukovar i Škabrnju. U tom kontekstu trebalo bi sagledati i paniku od srpskih prezimena, jer u Hrvatskoj je i dalje veliki greh biti Srbin i pravoslavac. Zato i kod povratnika i kod onih koji nisu ni napuštali Hrvatsku, postoji trend pohrvaćenja i pokatoličenja. Takođe, menjaju se prezimena i imena koja na prvi pogled zvuče srpski u njihove hrvatske zamene - kaže Štrbac.

Hrvatski portal Telegram.hr još 2016. godine objavio je istraživanje o masovnim promenama imena tokom devedesetih. U tekstu koji je potpisao poznati novinar Drago Hedl, tvrdi se da je u samo dve godine, 1992. i 1993, kada je rat u Hrvatskoj prestao, a trupe UNPROFOR-a već bile raspoređene na linijama razdvajanja Hrvatske vojske, s jedne, i srpskih snaga, s druge strane, u samo jednom gradu - Osijeku, 1.236 osoba promenilo ime i prezime!

Štrbac upozorava da se u poslednjoj deceniji smanjio i broj građana Hrvatske koji se izjašnjavaju kao pravoslavni vernici. Godine 2011. bilo ih je 190.143 (odnosno 4,4 odsto), dok ih je sada, deceniju kasnije, 128.395 (odnosno 3,3 odsto). Smanjio se i broj onih koji priznaju da im je srpski maternji jezik. Ranije ih je bilo 52.879, a sada 45.004.

- Prema podacima hrvatskog Državnog zavoda za statistiku, 123.892 stanovnika izjasnilo se na poslednjem popisu da su po nacionalnosti Srbi, što u ukupnoj nacionalnoj strukturi čini 3,2 procenta stanovništva. To znači da je broj Srba u odnosu na prethodni popis opao za 62.741 (odnosno 1,16 procenata) - kaže Štrbac i dodaje da broj Srba, ipak, još nije pao ispod Tuđmanovih "magičnih" tri procenta i da srpska zajednica u Hrvatskoj, bar do sledećeg popisa, neće izgubiti pravo na tri fiksna zastupnika u Saboru.

Štrbac, inače rodom iz okoline Benkovca, dodaje da u njegovom rodnom kraju nije redak slučaj da i srpske i hrvatske porodice imaju isto prezime - na "ić". Neke od njih su, kaže, ranije pokatoličene, još od srednjeg veka.

- Neke su prešle u Dalmaciji u katoličanstvo tokom velike gladi između dva svetska rata, kada je katolička crkva davala brašno i ulje svojim vernicima - objašnjava Štrbac. - Cela Dalmacija je takva da se po imenima i prezimenima ne bi moglo uočiti ko je Hrvat, a ko Srbin, odnosno ko je katolik, a ko pravoslavac, osim ako to namerno potencirate. Oko Drniša bilo je i unijatskih crkava.

Lingvista i profesor Filološkog fakulteta u Beogradu dr Dušan Ivanić, rodom iz Like, slaže se da je u istoriji bilo mnogo pokatoličenih Srba u Hrvatskoj, ali i nešto manje Hrvata koji su promenili naciju i veru.

- Još u srednjem veku imali smo hrvatske plemićke porodice koje su se prezivale na "ić". Kod njih su danas ta prezimena česta koliko i u Srbiji, što ukazuje da imamo isti koren i da je u pitanju jedan jezik. A oni koji na društvenim mrežama prave oko toga paniku, nemaju pametnija posla - konstatuje prof. Ivanić.