OJ ,KOZARO, MILA MATI PESMOM ĆU TE SAČUVATI : U Arhivu Vojvodine izložba o stradanju 40.000 srpskih civila u leto 1942.godine (FOTO)

Tada je za  mesec dana pobijeno  je  40.000 srpskih civila.Izložbu koja će biti otvorena do kraja novembra, priredili su Bojan Arbutina, kustos u Muzeju žrtava genocida, Marina Ljubičić Bogunović, viša kustoskinja Memorijalnog muzeja na Mrakovici i Boris Radaković, kustos Memorijalnog muzeja na Mrakovici.Autor postavke je Nikola Radosavljević iz Muzeja žrtava genocida u Beogradu.

Ne možemo lako da pređemo preko činjenice da su desetine i stotine hiljada Srba, Jevreja i Roma i drugih stradali od fašizma i nacizma. Njihove duše traže da ih se barem na ovakav način sećamo - rekao je Nebojša Kuzmanović, direktor Arhiva Vojvodine.

Direktor Muzeja žrtava genocida Dejan Ristić kazao je da je zločine nad srpskim narodom izvršila Nezavisna država Hrvatska u svom punom državnom kapacitetu i da je  ovo je možda jedan od najtragičnijh elemenata genocida koji se desio nad Srbima.

 Među najvažnijim svedočanstvima na ovoj izložbi su dokumentarni snimci  nastali tokom ofanzive na Kozari, a koji su snimili nemački i hrvatski snimatelji.To je ujedno i jedini snimak tokom ofanzive na Kozaru, na kojem  se može videti delovanje hrvatskih i nemačkih vojnika, zarobljavanje stanovništva, paljenje kuća i uništavanje celokupnog srpskog života na Kozari i Potkozarju.

Takođe, publika ima priliku da vidi istaknute fotografije i brojna dokumenta  – od ustaških, nemačkih i partizanskih, , o proterivanju Srba, nalozima za hapšenje, izveštajima…

 - Kroz pismo koje je jedan od zatvorenika napisao svojoj porodici iz zarobljeničkog logora vidimo sve ono što se u čoveku taloži tokom vremena u zarobljeništvu – o čemu razmišlja, čemu se nada, za čim čezne, kako hrabri svoju porodicu dok je u zarobljeništvu, vidi se duh otpora -istakao je jedan od autora izložbe, Bojan Arbutina.

  Postavku  upotpunjuju dve publikacije – dvojeznični katalog izložbe i zbornik izabranih svedočanstava i arhivalija o kozaračkoj epopeji pod naslovom „Kozara 1942. godine: Odabrana svedočanstva i dokumenti”.

   U periodu od 10. do 15. jula 1942. godine sprovedena je nemačko-hrvatska opsežna ofanziva na žarište ustanka i najjače partizansko uporište u Bosanskoj Krajini – na Kozaru.Ofanzivu je predvodio nemački general Fridrih Štal , komandant 714. pešadijske divizije Vermahta i komandant Borbene grupe Zapadna Bosna, formirane isključivo za potrebe ofanzive, pod čijom komandom su se nalazile i hrvatske ustaške i domobranske jedinice.

Mnogostruko nadmoćnije neprijateljske snage, sa oko 30 hiljada vojnika, opkolile su oko tri i po hiljade pripadnika Drugog krajiškog narodnooslobodilačkog partizanskog odreda i oko 80 hiljada srpskih civila koji su se pred ofanzivom povukli u guste kozaračke šume.

I pored borbe partizanskih jedinica i naroda, bezizlazna situacija primorala je rukovodstvo ustanika na Kozari da donesu odluku o proboju obruča koji je izvršen 3-4. i 4-5. jula 1942. godine.Posle  proboja, u šumama Kozare ostali su ranjenici, civili i partizani koji nisu uspeli da probiju neprijateljski obruč.

  Po prestanku otpora, nemačko – hrvatske snage krenule su u „čišćenje” terena što je podrazumevalo likvidaciju ranjenih partizana na licu mesta, dok su preživeli civili odvođeni u tzv. prihvatne logore formirane svuda oko Kozare, a zatim dalje u zloglasne logore među kojima je najveći broj Kozarčana dospeo u sistem koncentracionih logora smrti NDH u Jasenovcu, ali i u logor Sajmište u Zemunu, kao i u logore u Norveškoj i Nemačkoj.

  edan deo civila, uglavnom žena i dece, završilo je u Slavoniji gde su bili razmešteni po hrvatskim selima kao besplatna radna snaga.Procenjuje se da je tokom ofanzive na Kozaru stradalo preko 40 hiljada Srba, od kojih je čak 12 hiljada dece starosti do 15 godina.

Da nije bilo pomoći koju je za Srbe u ustaškim logorima pokrenula Dijana Budisavljević, stradanja, pre svega dece, bila bi još  tragičnija.