NOVINARSKE NOVINE SA KOJIMA JE BEOGRAD POSTAO METROPOLA: "Večernje Novosti" su decenijama približavale svet Jugoslaviji
U KONTINUITETU su Večernje novosti izveštavale čitaoce o "borbi naroda Julijske krajine" protiv italijanskog izrabljivanja, raspoloženju jugoslovenskih vojnika na odsluženju vojnog roka u jugoslovenskoj zoni Slobodne Teritorije Trsta, raspoređivanju novih italijanskih jedinica na jugoslovenskoj granici, sve većim izgledima da se u kratkom roku, a u skladu sa jugoslovenskim predlogom, organizuje konferencija zainteresovanih zemalja (SAD, Velika Britanija, Francuska), Italije i Jugoslavije o pitanju Trsta.
Milovan Đilas na ramenima učesnika protestnog mitinga u vreme Tršćanske krize, Arhiv Jugoslavije, Muzej Jugoslavije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Fejsbuk, „Vikipedija“
Čitaocima je prezentovana "mučna slika" koju su i među italijanskim stanovništvom proizvele iredentističke demonstracije u Rimu. "Hajka" na Slovence u Italiji, uspostavljanje "crnih lista" sa imenima ljudi koje treba lišiti slobode, organizovanje oružanih grupa čiji je cilj sprovođenje terora prema neistomišljenicima o pitanju Trsta, antijugoslovenski istupi italijanskih iredentista, nezaposlenost kao izvesna perspektiva života stanovnika Trsta pod Italijom, stalno podsećanje na "kolonijalni imperijalizam" i njegove posledice, neke su od stalnih tema o kojima Večernje novosti izveštavaju. Tome treba pridodati i odlučno protivljenje italijanskih vlasti da Trst bude evropeizovan, pretnju izrečenu svima koji koriste jezike manjina u tom gradu i njegovoj okolini, podsticanje nemira i nesigurnosti koje je od Trsta učinila "bure baruta".
Arhiv Jugoslavije, Muzej Jugoslavije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Fejsbuk, „Vikipedija“
ČITAOCIMA je sugerisano da jedini izlaz iz situacije ispunjene opasnostima predstavlja sazivanje konferencije o Trstu. Po tom stavu, kako su izveštavale Večernje novosti prvog dana novembra 1953. godine, sve su bili bliže predstavnici Velike Britanije, SAD, Francuske, Jugoslavije, ali ne i Italije. Svest da bi "uručenje" Trsta Italiji moglo da dovede do rata, postala je dominantna i na Zapadu, što je najdirektnije uticalo na "korigovanje" do tada vođene politike. U isto vreme, Italija, kako su Večernje novosti obaveštavale čitaoce, ni u narednim mesecima nije iskazivala spremnost da odustane od zahteva za jugoslovenskom teritorijom. Takva politika proizvela je opštu nesigurnost stanovništva, učestale "bliske kontakte" oružanih jedinica na granici, teror iredentističkih i neofašističkih grupacija i krvoprolića koja su trajno remetila život stanovnika Trsta i okoline. Milovan Đilas na ramenima učesnika protestnog mitinga u vreme Tršćanske krize, Arhiv Jugoslavije, Muzej Jugoslavije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Fejsbuk, „Vikipedija“
U PERIODU, od 16. do 31. oktobra Večernje novosti su na svojim stranicama prezentovale 182 fotografije, 95 crteža i karikatura, 4 karte. U istom periodu tema Trsta bila je 64 puta prisutna na naslovnoj strani lista (oko 4,5 tekstova po naslovnoj strani). To je činilo oko 66 odsto svih tekstova objavljenih na naslovnoj strani, koji su zauzimali preko 90 odsto prostora. U vidu posebnih tekstova na ostalim stranama Večernje novosti su objavile još 46 priloga (neki su nastavak tekstova sa prve strane, ali najčešće objavljeni pod novim naslovom), 38 informacija preuzetih u vidu vesti iz strane štampe, kao i 14 nastavaka teksta "Denuncijada" autora Viktora Cara Emina. U pitanju je ukupno 162 priloga posvećena događajima u Trstu, stavovima evropskih političara i vlada o nastaloj krizi, izjava jugoslovenskih funkcionera i predstavnika masovnih i verskih organizacija o tršćanskom pitanju.
* * * * * * * * *
NA DNEVNOM REDU - OKONČANjE OKUPACIJE NEMAČKE
ANALIZA naslovnih strana oktobarskih brojeva Večernjih novosti svedoči da su isključivo temi Trsta bile posvećene 4 naslovne strane, dok je pored nje bilo još 10 naslovnih strana na kojima je uz tu temu prezentovano 19 drugih priloga (najčešće jedan ili dva po naslovnoj strani) različitog sadržaja i skromne veličine teksta (rešavanje nemačkog pitanja, mirovni pregovori o Koreji, suđenje Petru II Karađorđeviću, katastrofalni zemljotres na Jonskim ostrvima, zagušenje saobraćaja u Londonu, razgovor političara i istoričaara o prvom tomu Istorije srpskog naroda...).
Tokom pedesetih dopisnici i analitičari Večernjih novosti su na stranicama posvećenim događajima u inostranstvu pisali o puču Abdela Gamala Nasera u Egiptu; nacionalizaciji Sueckog kanala; krizi koja je time "otvorena" i ratovima koji su vođeni; sve boljim odnosima Jugoslavije i Egipta; uočavali začinjanje procesa dekolonizacije i izveštavali o brojnim Titovim putovanjima "Galebom" i posetama Indiji, Burmi, Egiptu, Indoneziji, Etiopiji... koje su sledile tokom druge polovine pedesetih i prethodile osmišljavanju politike nesvrstanosti; zanimali se za okončanje Francuske kolonijalne uprave u Vijetnamu i prve spoljnopolitičke poteze Ho Ši Mina (među kojima je bila i poseta Jugoslaviji 1957.)....
Posebnu pažnju su izazivali tekstovi o podizanju Berlinskog zida, Arhiv Jugoslavije, Muzej Jugoslavije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Fejsbuk, „Vikipedija“
Izveštavale su Novosti o okončanju posleratne "okupacije Nemačke", prijemu Zapadne Nemačke u NATO, uspostavljanju nezavisne i demokratske Austrije, formiranju Varšavskog pakta i otpočinjanju nove faze u Hladnom ratu; pažnju posvećivale procesu koji je vodio poboljšanju odnosa Jugoslavije i Sovjetskog Saveza, dolascima Hruščova u Jugoslaviju i Tita u Sovjetski Savez, sklapanju Beogradske (1955) i Moskovske deklaracije (1956), a onda i pisali o događajima u Mađarskoj (1956) i izbijanju "ideološkog" sukoba koje je te dve države udaljio sve do početka šezdesetih godina HH veka i značajno doprineo "zahlađivanju" odnosa Jugoslavije sa zemljama "istočnog lagera"; sa pažnjom pratili američke predsedničke izbore, poteze koje su ta država i Zapad povlačila na globalnom planu (npr. privremeno rešavanje Kiparskog pitanja); začetke formiranja Evropske ekonomske zajednice, događaje na Kubi; bile fascinirane početkom kosmičke ere (1957), a nešto kasnije i misijom Jurija Gagarina u kosmosu. Spoljnopolitička pozicija jugoslovenske države jedna je od stalnih tema o kojima Večernje novosti pišu.
* * * * * * * * *
KULTURNA I VASPITNA MISIJA PRVOG VEČERNjAKA
NA unutrašnjopolitičkom planu Večernje novosti su pisale o slučaju "Đilas", iscrpno izveštavale javnost o spoljnoj i unutrašnjoj politici Jugoslavije, značajnu pažnju posvećivale saveznim i republičkim partijskim kongresima, isticale kao veliki uspeh vlasti izgradnju stanova i rešavanje socijalnih problema nasleđenih iz prošlosti, pratile odnos vlasti prema nacionalnim manjinama, kao i odnos nacionalnih manjina prema državi, značajan prostor poklanjale Josipu Brozu Titu i njegovim izjavama o spoljnopolitičkim prilikama i unutrašnjoj situaciji u Jugoslaviji, kao i verskim pitanjima. List je afirmisao planove i rezultate drugog petogodišnjeg plana razvoja privrede, početke eksploatacije nafte u Vojvodini, nastojanja osamostaljivanja spoljnoekonomske politike jugoslovenske države, zadružnu politiku i politiku prema selu, obaveštavale javnost o proizvodnji električne energije u Kolubari. „Novosti“ su pratile i inicirale izgradnju Narodne biblioteke Srbije, Arhiv Jugoslavije, Muzej Jugoslavije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Fejsbuk, „Vikipedija“
Na stranicama posvećenim temama iz kulture Večernje novosti su tokom pedesetih sa pažnjom registrovale akademije posvećene obeležavanju 150. godišnjice pokretanja Prvog srpskog ustanka; pratile dešavanja na Univerzitetu u Beogradu i početke rada fakulteta u Novom Sadu; pisale o namerama vlasti da podignu novu zgradu Narodne biblioteke Srbije uništene u bombardovanju 6. aprila 1941. godine i formiraju nova čitališta, biblioteke i galerije širom Beograda i Srbije; ukazivale na značajnu kulturnu i vaspitnu misiju koju vrše kulturno-umetnička društva; izveštavale o upravo objavljivanim knjigama I. Andrića, D. Ćosića, M. Ristića... i premijerama značajnih pozorišnih predstava; pratile dešavanja na tek osnovanom Filmskom festivalu u Puli; raspravljale o urbanističkim planovima; obaveštavale o radu na Rečniku srpskohrvatskog književnog jezika i drugo. *
Arhiv Jugoslavije, Muzej Jugoslavije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Fejsbuk, „Vikipedija“
TOKOM šezdesetih Večernje novosti su sa pažnjom pratile dešavanja na spoljnopolitičkom planu. Pisale su o procesu dekolonizacije u svetu, špijunskim aferama i sveukupnom zaoštravanju sovjetsko-američkih odnosa, smrti Čerčila, Nehrua i Nasera, smenama istočnoevropskih lidera, brojnim atentatima koji su potresali svet (na predsednika SAD Roberta Kenedija novembra 1963 u Dalasu; Martina Lutera Kinga aprila 1968. u Memfisu; Roberta Kenedija juna 1968. u Los Anđelesu). Za čitaoce ovi izveštaji predstavljali su male "svetske događaje. Tako je Beograd je i sa Večernjim novostima postajao evropska metropola.
Izveštavale su Novosti i američkoj pomorskoj blokadi Kube i kubanskoj "raketnoj krizi" izazvanoj raspoređivanjem sovjetskih raketa sa nuklearnim glavama na ostrvu; američkom desantu na Kubu završenim neuspehom; segregaciji crnačkog stanovništva u više američkih država; okončanju rata i francuskom priznavanju Alžira kao nezavisne države; oružanim sukobima i ratu između Izraela i Egipta. U kontinuitetu je praćen rat u Vijetnamu i osuđivana agresija SAD protiv te države.
* * * * * * * * *
TURNEJE JOSIPA BROZA NA PRVIM STRANAMA LISTA
PAŽNjU urednika prvog jugoslovenskog večernjaka su privlačili događaji u podeljenoj Nemačkoj i izgradnja Berlinskog zida 1961. godine, uspostavljanje stalne "vruće linije" između Vašingtona i Moskve, oružani sukobi Grka i Turaka na Kipru, smena N. Sergejeviča Hruščova i preuzimanje dužnosti prvog sekretara KPSS od strane Leonida Brežnjeva, vojni udar u Grčkoj, aktivnosti evropskih lidera, pre svega predsednika Francuske De Gola.
Čitaoce je početkom 6šezdesetih intrigirala pojava prvog čoveka u kosmosu Jurija Gagarina (svemirski brod "Vastok 1", april 1961), sredinom iste decenije prva "slobodna šetnja" izvan svemirskog broda Alekseja Leonova (mart 1965), dok su krajem iste te decenije bili u prilici da čitaju o prvim koracima Nila Armstronga učinjenim na Mesecu (misija "Apolo 11", jul 1969). Beogradskoj konferenciji neangažovanih zemalja i onima koje su sledile (Kairo, oktobra 1964, Lusaka, septembra 1970), posetama stranih državnika jugoslovenskoj prestonici (Naser, Sukarno, Nkrumah, Haile Selasije, Dež, Ben Bela, Ulbriht, Novotni, Kadar, Gomulka, Čaušesku, Brežnjev, Arafat, Gromiko, ... ), začetku pokreta nesvrstanih zemalja, "turnejama" Josipa Broza Tita tokom kojih je posetio više zemalja (UAR, Sudan, Gana, Togo, Liberija, Gvineja, Mali, Maroko, Tunis, Brazil, Čile, Bolivija, Meksiko, SAD, SSSR, Rumunija, Poljska, Sirija, Irak, Mađarska, Čehoslovačka,...), politici KP Kine početkom šezdesetih i pograničnom sukobu Kine i SSSR-a sredinom iste decenije, posvećivana je na stranicama lista izuzetna pažnja. Titova putovanja „Galebom“ bila su obavezna „lektira“, Arhiv Jugoslavije, Muzej Jugoslavije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Fejsbuk, „Vikipedija“
Novinari Novosti su pisali o zahtevima lidera Trećeg sveta za sveopštim i potpunim razoružanjem, registrovali neprijateljsku politiku Albanije i albanske emigracije u svetu prema Jugoslaviji, pratili ponovno uspostavljanje i razvoj ekonomskih i političkih odnosa sa Sovjetskim Savezom na spoljnopolitičkom i unutrašnjem planu. Studentske nemire koji su u svetu obeležili 1968. godinu Novosti su pratile sa pažnjom (demonstracije u Berlinu i Parizu), a posebno dešavanja u Čehoslovačkoj, vojnu intervenciju združenih snaga Varšavskog pakta u toj zemlji iz avgusta iste godine, kao i jugoslovensko odbacivanje Brežnjevljeve doktrine "o ograničenom suverenitetu" iz 1969. godine. Prva transplantacija srca koju je izvršio hirurg Kristijan Bernar, takođe je dobila prostor na stranicama lista.
Na unutrašnjopolitičkom planu, od samog početka šezdesetih godina HH veka, važno mesto na stranicama Večernjih novosti imala je praksa rešavanja međunacionalnih odnosa, kao i nacionalnih i verskih pitanja u Jugoslaviji. Novinari lista su obaveštavali čitalačku publiku o pojavi nacionalizama, ekonomskom "zatvaranju" jugoslovenskih republika, temama koje su dominirale na sindikalnim i partijskim sastancima i kongresima. Pisali su o obračunu države sa narodnim neprijateljima (u sudskom procesu M. Đilas je osuđen na 13 godina strogog zatvora 1962. godine).