ŽRTVE VELIKIH SILA I VELIKIH IDEALA: Stoleće apokaliptičnog stradanja srpskog naroda (1)

Ograda "vrlo verovatno" ne može se izbeći jer srpskom narodu, po čemu je zaista jedinstven, u dve Jugoslavije nije dozvoljavano da prebroji svoje žrtve i zamisli se nad njima.

Jer, gorke spoznaje su kao gorki lekovi, neprijatnog ukusa, ali isceljujuće. Sa takvim spoznajama srpski narod bi imao šansu da od balkanskih ratova promisli pre nego što se plemenito, ali samoubilački, žrtvuje u ime viših ciljeva.

Jedan uticajni britanski diplomata, učesnik u pregovorima zaraćenih strana u jugoslovenskim ratovima devedesetih zlobno je izrekao da su Srbi "narod naivan do gluposti". To je očekivano od pripadnika zapadne civilizacije koja je banalne pljačkaške i kolonijalističke pohode nazivala širenjem vere i kulture, a pojam pravde poistovetila sa sopstvenom materijalnom korišću. Nažalost, Srbi nisu shvatili način razmišljanja svojih "saveznika" ni dva veka od početka istorijskog procesa koji je u 20. veku kulminirao apokaliptičnim stradanjem srpskog naroda.

Da bismo razumeli šta se desilo, moramo da se vratimo na kraj 18. veka kada je Osmansko carstvo bilo na umoru. Tada su evropske sile otkrile Srbe kao neukrotiv narod kome su nacionalni identitet i želja za obnovom države istinska religija. Smatrani su vrlo korisnim kao topovsko meso u planovima za podelu Balkana, dok nisu, neočekivano, sami obnovili državu. Veliki istoričar Stojan Novaković je početkom 20. veka u arhivima evropskih sila otkrio da su one odreda bile besne na Srbe koji su im pokvarili već gotove planove. Zato engleski putopisac iz 19. veka obnovljenu Srbiju opisuje kao "nemoguću zemlju" bez izlaza na more, koja je sa svih strana okružena neprijateljima.

Britanci su još od obnove Srbije bili otvoreno protiv njenog postojanja, smatrajući Srbe ruskom ispostavom na Balkanu. Ruskoj imperiji je, pak, iz strateških razloga bila značajnije da stvori Bugarsku, što se pokazalo kao dugoročno loša procena, jer je ova prvom prilikom prešla u "germanski blok". Kada su Prusi otkinuli veliki deo Habzburškog carstva i stvorili Nemačku, Beč je skrenuo pogled ka Balkanu. Smetnja tim imperijalnim težnjama bila je Srbija, a problem je bio utoliko veći jer je u crno-žutoj monarhiji i u anektiranoj BiH živeo veliki broj Srba.

Tada su Habzburzi počeli sa politikom progona, negiranja identiteta i prekrštavanja Srba zasejavajući seme koje će izroditi genocidnu NDH. Srpske elite su nesreći doprinosile plemenitim, ali nerealnim težnjama. Knez Mihailo je prvi radio na stvaranju zajednice balkanskih naroda, Srba, Bugara i Grka sa idejom da oni sami treba da odlučuju o svojoj sudbini. Diplomata Filip Hristić ga je iz Londona upozorio da velike sile ne žele jaku državu na Balkanu i da su postigle konsenzus da ga zbog te ideje ubiju. Knez Mihailo nije verovao i izgubio je glavu. Bila je to prva među milionima srpskih glava koje su žrtvovane za ideje balkanske saradnje i jugoslovenstva.

Elite oslobođenih, a zatim novostvorenih balkanskih nacija su uzvratile po pravilu nečasno, omalovažavajući i negirajući srpske žrtve. Jugoslovenske elite iz redova samih Srba su zaslepljeno prihvatale neprijateljsku formulu "slaba Srbija - jaka Jugoslavija". One su dovele do toga da Srbija, pobednica u balkanskim ratovima i Velikom ratu, u zajedničkoj državi doživeli sudbinu poražene strane. Tek u praskozorje Drugog svetskog rata veliki srpski naučnik i razočarani Jugosloven Slobodan Jovanović je racionalno ali prekasno konstatovao "da su se u zajedničkoj državi Srbi odmah nacionalno demobilisali, dok su se drugi odmah nacionalno mobilisali".

To se pokazalo već u aprilu 1941. kada se na istorijskoj sceni pojavila Nezavisna Država Hrvatska, koja je teritorijalno praktično već formirana u Kraljevini Jugoslaviji stvaranjem "nacionalne" Banovine Hrvatske, iako je u njoj bio ogroman broj Srba. Zato je 10. aprila 1941. kada je proglašena NDH ona već imala administraciju, oružane snage, valutu i već napisane rasne zakonima kojima je dat pravni okvir za genocid Srba, Jevreja i Cigana.

Posle 1945. politika Brozovih vlasti bila je falsifikovanje istorije radi "uravnorežavanja" žrtava i krivice, a cilj je bio sakrivanje totalnog genocida nad Srbima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, koja je obuhvatala prostor istorijskih oblasti Hrvatske, Dalmacije i Slavonije (današnja Hrvatska), Srema, Bosne i Hercegovine. Skrivan je i genocid započet u Velikom ratu koji su na prostoru Južne Srbije i Makedonije sprovodili Bugari i Albanci još u osmansko vreme.

Početkom devedesetih godina 20. veka, kada je bilo očigledno sa republike i pokrajine SFRJ funkcionišu kao nezavisne države u labavoj federaciji, Srbi su došli do istog onog zaključka Slobodana Jovanovića (čije su knjige bile zabranjene u Titovo vreme) "da su se u zajedničkoj državi Srbi nacionalno demobilisali, dok su se svi ostali nacionalno mobilisali".

Postalo je jasno da su bili u pravu oni hrabri srpski intelektualci, umetnici i naučnici, koji su se pitali zašto "južnoslovenska braća" ne poštuju žrtve koji su Srbi dali za njih, a ni samom srpskom narodu ne dozvoljavaju da ih se seća?

Srbi su počeli da se suočavaju sa činjenicama, da je u balkanskim ratovima Srbija 1912-1913. imala 82.800 vojnika izbačenih iz stroja. Od toga je 22.000 poginulo ili umrlo u Prvom balkanskom ratu, a 31.800 je stradalo u Drugom.

Na mirovnoj konferenciji posle Velikog rata je iznet podatak da je Srbija izgubila 1.247.435 ljudi, odnosno 28 odsto celokupnog stanovništva iz 1914. u koje je bilo uključeno i ono s teritorija dobijenih u balkanskim ratovima.

- Prema statistici pravljenoj za Versajski mirovni ugovor Srbija je, bez Kosova i Metohije i Makedonije, u ratu izgubila čak 43 odsto stanovništva - naglašava sociolog dr Slobodan Vuković. - Odmazda neprijatelja, odnosno pljačkanje i maltretiranje Srba, počev od prebijanja, preko krađe i paljenja imovine, iznuravanja od gladi i zatvaranja u koncentracione logore, čak i maloletne dece, činjeno je ne samo u Srbiji nego na svim teritorijama na kojima su Srbi bili naseljeni.

NIJE BILO DOVOLjNIO PLATNA ZA CRNE BARJAKE

SRBIJA je u ratu 1914-1918. imala toliko žrtava da doslovno nije mogla da obeleži sve njihove grobove.

- Ni platna nije bilo dovoljno da bi se na svakoj kući, iz koje je neko poginuo ili bio ubijen, mogao istaći crni barjak - zabeležio je istoričar Vasa Kazimirović. - Od 852.000 vojnika, koliko je Srbija pozvala pod ratnu zastavu, poginulo je na ratištima ili umrlo od rana i epidemija 402.435 obveznika.

OSTALO POLA MILIONA SIROČADI

U OPUSTOŠENOJ Srbiji su se posle 1918. mogle formirati "čitave divizije" od teških invalida, a oko 500.000 mališana ostali su siročad bez hranioca. Tako velike žrtve, u poređenju s brojem stanovnika nije imala nijedna druga država.

- Velike gubitke imala je Srbija i u civilnom stanovništvu: 845.000, računajući u taj broj i žene i decu - navodi istoričar Vasa Kazimirović. - Od građana koji su pošli za vojskom preko Albanije poginulo je ili umrlo 140.000. Epidemija tifusa 1914-1915. godine odnela je oko 360.000 života. Sa teškim invalidima, nesposobnim za samostalan život i privređivanje, gubici Srbije iznosili su 1.511.415 ljudi.