OBILIĆ JUNAK NAD JUNACIMA: Kosovski boj nije samo mit

Niti bi u filmu "Boj na Kosovu" snimljenom 1989. povodom 600 godina naše bitke nad bitkama, Miloš Obilić usmrtio sultana Murata I nožem sa zemlje, već kopljem sa konja kako je i priličilo srednjovekovnom plemiću koga Halkokondil opisuje kao "najvećeg junaka za koga se ikada čulo".

Ovom desetoknjižju Atinjanina Halkokondila (1430-1480) u kojem obuhvata period od 1298 do 1463. godine prateći propast Vizantije i zamah Turskog carstva, ali i istorije Srba, domaća istoriografija nije do sada posvećivala zasluženu pažnju. Konačno, sve delove "Dokaza istorije" u kojima autor opisuje istoriju i etnologiju Srba, prvi put sa vizantijsko-grčkog na naš jezik preveli su naučni saradnici dr Darko Krstić i dr Aleksandar Stojanović, a pre nekoliko dana objavio "Prometej".

Dr Krstić, istoričar iz Niša, pored doktorata iz Biblijske teologije sa Bogoslovskog fakulteta u Solunu, ima i master rad iz istorije Vizantije a njegov kolega iz Čačka dr Stojanović postdiplomske i doktorske studije zaokružio je na Bogoslovskom fakultetu Aristotelovog univerziteta u Solunu. Nekoliko godina istraživali su Halkokondilovu zaostavštinu. Pošli su od percepcije vizantijskog naučnika o Bibliji, ali ništa nisu našli u vezi sa pomenutom temom. Bili su, međutim, iznenađeni poglavljima o našoj istoriji i odlučili da ih u celosti prevedu.

- Od ogromnog je značaja to što priznati istoričar svoga doba koji nije srpskog roda, o temi srpske prapostojbine, naše etnogeneze i migracija iznosi stavove koji su u nesaglasju sa današnjom verzijom istorije kakvu učimo u školama i kakva se predaje na našim fakultetima - kaže za "Novosti" dr Krstić.

Naglašava da je Halkokondil, u maniru svog učitelja, najvećeg filozofa 15. veka Gemista Plitona, intelektualno pošten i metodološki ispravan naučnik. Uvažava i drugačije mišljenje, navodi ga u svom delu, mada jasno stavlja do znanja da se sa njim ne slaže i da je mnogo verovatnije da su Srbi autohton narod na Balkanu. Isticao je i da postoji kulturna, jezička i etnološka istovetnost srednjovekovnih Tribala sa antičkim Tribalima (poznato pleme koje je živelo severno od makedonskih plemena zajedno sa Ilirima).

Značajno je i da je Halkokondil kao Grk našu postojbinu locirao između Drača i Istre (Kvarnera) pa sve do Dunava. Po njemu, to je najverovatnija i najizglednija prapostojbina Tribala koji su se selili na sever i na istok...

- Na više mesta on naglašava da Tribali, Iliri i ostali narodi zajedničkog korena "i dan-danas koriste isti jezik, običaje i način života". Reči "Srbi" i "srpski" koristi kada objašnjava da pritom misli na Tribale i obrnuto, a na više od stotinu mesta navodi reč Tribali i kada govori o našim istorijskim ličnostima - ističe dr Krstić.

Njegov kolega Stojanović napominje da ovaj istoričar nije ni prvi ni jedini koji je u svojim naučnim spisima Srbe oslovljavao Tribalima. Činilo je to više od 20 vizantijskih pisaca i istoričara.

O Kosovskom boju Halkokondil navodi dve verzije - tursku i vizantijsku. Turke je bolela pogibija velikog sultana Murata I koga su zvali Pravedni, te su njihovi istoričari tvrdili da je on već bio pobedio Srbe u Boju na Kosovu polju, ali da je u jednom trenutku sišao sa konja da ubije nekog srpskog vojnika. Kada se okrenuo - nepoznati srpski vojnik ga je probo kopljem. U ovom poglavlju Halkokondil turskog sultana naziva imenom "Amurat" a "Miloin" je Miloš Obilić.

Halkokondil je, po svemu sudeći, zabeležio i svedočanstva vazala, učesnika Kosovskog boja. U ta vremena, pre bitke, dok su ratnici još bili u stroju, događalo se da neki od njih izraze želju da pređu na drugu stranu. Po vizantijskoj verziji, već je postojao dogovor između Lazara koga grčko-vizantijski istoričar naziva starozavetnim imenom "Eleazar" i srpskog ratnika "Miloina" da on, tobož, prebegne na tursku stranu.

- Miloš je krenuo, navodno, kao prebeglica na neprijateljsku stranu, a Amurat, čim ga je prepoznao doviknuo je svojoj vojsci da se razmakne kako bi konjanik mogao da prođe. To govori da je Miloin zasigurno bio plemić i poznat ratnik. Međutim, u jednom trenutku, podigavši koplje dao se u silan juriš i usmrtio sultana. Kopljem, a ne nožem kao u narodnim pesmama - objašnjava dr Stojanović.

Ne samo da je Halkokondil zabeležio da "niko takav napad nije video dotad", već Miloina (Miloša) opisuje kao "najvećeg junaka za koga se ikada čulo". Kao da je želeo da podseti da za razliku od Miloša, koplje nije poslušalo Aleksandra Velikog u njegovoj najvažnijoj bici kod Gaugamele 331. godine pre nove ere.

Miloševo ubistvo Murata je mitska scena koju vizantijski ratnici, vazali na turskoj strani u Kosovskoj bici, sigurno nisu zaboravili. Opis ubistva sultana u velikoj meri poklapa se i sa Njegoševim viđenjem Obilića koga u "Gorskom vijencu" i drugim delima vladika vazdiže na nivo kulta: "Kuda ćete s kletvom prađedovskom? Su čim ćete izać pred Miloša i pred druge srpske vitezove?"

Na kraju, Krstić i Stojanović poručuju - da bismo verodostojno pristupili istraživanju o našoj prapostojbini, potrebno je u sveobuhvatno istraživanje uključiti i arheologiju, genetiku, lingvistiku, etnografiju i kulturologiju, nauke koje nisu postojale u Halkokondilovo vreme.

Albanci nemaju ilirske korene

KATEGORIČAN je Halkokondil da Albanci nisu Iliri i da njihova prapostojbina nije Balkan. To je jedna od najeksplicitnijih tvrdnji u njegovom delu koju ponavlja na nekoliko mesta. U poslednjoj knjizi kaže: "Čudim se kako je moguće da neko kaže da su Albanci Iliri. "Navodi tri moguća scenarija: da su iz Japigije (deo današnje Italije), da su došli sa Kavkaza ili da su na Balkanu, eventualno, mogli da budu samo susedi Ilira.

Tribalski znak

DR Stojanović podseća da su srpski ustanici 1804. godine na grbu Praviteljstvujuščeg sovjeta imali stari tribalski znak - glavu divljeg vepra probodenog strelom, kao i car Dušan i despot Stefan Lazarević. Do danas je taj tribalski znak na grbu Šumadije i Braničeva, gradova Kragujevca, Topole, Mladenovca, opštine Voždovac, Velike Plane, Lajkovca, Lapova i Barajeva.

Kritičko izdanje

PISANjE "Dokaza istorije" Halkokondil je završio u periodu 1464-1468. opisom pada Bosne pod Turke (1463). Delo se završava pregovorima Mađara i Mlečana o vođenju rata protiv Turaka. Standarno kritičko izdanje"Dokaza istorije" iz kojeg su Krstić i Stojanović preveli odeljke o našoj istoriji u ovoj knjizi, u dva toma priredio je E. Darko,Laonici Chalcocandylae Historiarum Demonstrationes (Budapest 1922-1927). Pri prevodu su konsultovana dva prevoda Halkokondila na engleski jezik.