SPASEN JEVREJSKI RODOSLOV OD 18. VEKA: U Muzej žrtava genocida stigli artefakti iz Topovskih šupa, koji svedoče o stradanju
IZUZETNO je malo artefakata koji su ostali posle pogroma Jevreja na području Srbije, u Drugom svetskom ratu, a posebno onih vezanih za logor na Starom sajmištu i Topovske šupe, na Autokomandi. Zato je dragocen poklon koji je jedna Beograđanka nedavno darovala Muzeju žrtava genocida, a koji svedoči o stradanju beogradskog trgovca Biti M. Berahe, nastanjenog u Ulici kralja Petra 70, gde se danas nalazi Kafanica Suvobor.
FOTO: Arhiva novosti, Muzej žrtava genocida
Beraha je bio zatočen u logoru Topovske šupe, odakle je, pretpostavlja se, odveden na gubilište u Jabuci, kraj Pančeva, gde je i streljan, 1941. godine.
- Stvari koje su ostale posle njegove pogibije Berahina kćerka, koja je, inače, radila u italijanskom konzulatu, dala je pre svoje smrti najboljoj drugarici, uz zavet da ih jednom pokloni nekoj instituciji. Tako su ova svedočanstva stigla do nas - kaže za "Novosti" Dejan Ristić, direktor Muzeja žrtava genocida. FOTO: Arhiva novosti, Muzej žrtava genocida
Među zaostavštinom porodice Beraha nalaze se tri žute trake sa Davidovom zvezdom, koje su Jevreji nosili oko ruke u okupiranoj Srbiji, kao i potvrda, odnosno rodoslov, koji je svako od njih morao da ima, a kojim dokazuje svoje jervejsko poreklo. U rodoslovu su bili navedeni svi podaci iz porodičnog stabla unazad, sve do 18. veka. Ovaj primerak je, prema rečima Ristića, jedini do sada otkriveni primerak koji se nalazi u nekoj instituciji u našoj zemlji.
U zaostavštini su i pasoši porodice Beraha, kao i dva poziva da se javi u policiju. Takođe su sačuvana pisma supruzi i kćerki koje je Beraha slao iz logora, kao i njihova pisma njemu. Ovu zaostavštinu prati poruka ćerke Perle da svi ljudi žive u miru i da niko ne preživi ono što su doživeli njihova porodica i Jevreji generalno. FOTO: Arhiva novosti, Muzej žrtava genocida
Topovske šupe su, inače, bile prvi logor za Jevreje i Rome u okupiranom Beogradu i jedan od prvih u Evropi. Tu je, od sredine avgusta pa sve do sredine decembra 1941, bilo zatočeno oko 5.000 jevrejskih muškaraca i dečaka, mahom iz Banata (odakle su ih s porodicama deportovali Folksdojčeri) i Beograda, kao i oko 1.500 Roma. FOTO: Arhiva novosti, Muzej žrtava genocida
Oni su u početku radili na raščišćavanju ruševina, posle šestoaprilskog bombardovanja, a kada su počele odmazde (50 za jednog ranjenog i 100 za jednog ubijenog Nemca), zatočenici su odatle odvođeni i ubijani na stratištima Trostruki Surduk (između Bežanije i Surčina), kod crkve u Rakovici i u selu Jabuka. Neki su transportovani u Banjički logor, dok su preživeli, njih oko 300, mahom zanatlija, krajem godine, odvedeni na Staro sajmište, sa zadatkom da srede zgrade u koje su već internirani jevrejske žene i deca.
Srpske izbeglice u kasarni
TOPOVSKE šupe bile su smeštene u predratnoj kasarni Vojske Kraljevine Jugoslavije, u kojoj je držano artiljerijsko oruđe, a u njenom sastavu bili su potkivačka škola, objekti za smeštaj vojske i konja, kao i poligon za artiljerijsko vežbalište. Između dva rata zvala se Kasarna kraljevića Andreja. Do kraja jula prve ratne godine, tu su stacionirani Srbi izbegli iz NDH, njih oko 1.200, i o njima je brinulo Kolo srpskih sestara.
Logorom je upravljao Gestapo, a egzekucije su sprovodili pripadnici Vermahta. U pismu porodici od 8. oktobra 1941. Beraha doslovce kaže: "Mi, Jevreji iz logora, nismo više pod G.S.P. (Geheime Statspolizai Gestapo), sada pripadamo, kao internirci, Vermahtu, tako da je to za naš položaj od velikog značaja, to je veliko poboljšanje i mi već osećamo to poboljšanje."
On, ipak, moli suprugu da mu više ne šalje hranu, a i odelo će, kaže, vratiti prvom prilikom.