VRATILI SE U SRBIJU S LJUBAVLJU I ZNANJEM: Dr Aleksandra Kolaković o delima Srba školovanih u Parizu (VIDEO)

Od sredine 19. veka stipendisti srpske vlade, „blagodejanci", počeli su da odlaze na visoke škole i fakultete u tada najrazvijenije evropske zemlje. Dr Kolaković navodi da iako je broj Srba školovanih na Sorboni od 1841.godine  manji u odnosu na druge univerzitete u Evropi – njihov uticaj u društvu i državi je vidljiv, a od početka 20. veka i dominantan, budući da su po povratku u otadžbinu zauzeli ključna mesta u ministarstvima, pokrenuli proučavanje naučnih disciplina i uticali na obrazovanje novih generacija.

Jedan od francuskih đaka bio je Mihailo Gavrilović, zahvaljujući čijoj je ideji proučavanja istorije na osnovu originalnih dokumenata došlo do razvijanja srpske istoriografije i arhivistike. U doktorskoj disertaciji o ugovoru između francuskog kralja Luja IX Svetog i engleskog kralja Henrija III iz 1259. godine, Gavrilović je koristio više stotina dokumenata iz pariskih i londonskih arhiva, čime je doneo nove podatke, izneo nova tumačenja i napravio veliki metodološki iskorak.

Radovan Samardžić istakao je da srž modernosti Mihaila Gavrilovića u srpskoj istoriografiji na prelazu iz 19. u 20. vek jeste to što je svoj poziv istoričara „shvatao kao neprekinuti proces istraživanja, što je smatrao da je glavni cilj njegovog posla postizanje autonomnog života istorije i što je poimanje sinteze pomirio s pojmom rekonstrukcije prošlih zbivanja".

Dr Kolaković napominje kako je u ovom kontekstu potrebno posmatrati i uvođenje, osnivanje i organizaciju Državnog arhiva, po ugledu na funkcionisanje arhivske službe u zapadnoj Evropi. Gavrilović je 1900. godine doneo veliku zbirku ispisa iz pariskih arhiva o Prvom srpskom ustanku, a štampanjem njegove zbirke Ispisi iz pariskih arhiva (Građa za istoriju Prvog srpskog ustanka) Srpska kraljevska akademija pokrenula je seriju publikovanja građe „Spomenici na tuđim jezicima".

Pored navedenih interesovanja, Mihailo Gavrilović, saradnik Velike francuske enciklopedije, poslanik Kraljevine Srbije na Cetinju, u Vatikanu i Londonu, dao je značajan doprinos srpskoj istoriografiji novog veka, a njegovim najznačajnijim delom smatra se monografija Miloš Obrenović I-III, zasnovana na neobjavljenoj građi srpskog i stranog porekla, koja je jednim delom i danas izgubljena.

Predavanje dr Aleksandre Kolaković  na temu Značaj školovanja srpskih „blagodejanaca“ u Parizu: delo Mihaila Gavrilovića" može se pogledati na na Jutjub kanalu KCNS.