VARVARINSKI BOJ VRATIO VERU U SLOBODU SRBIJE: Završeno naučno istraživanje o Kruševačkoj nahiji od 1804. do 1833, uskoro i nova publikacija

Herojstvo pokazano u zajedničkom srpsko-ruskom otporu Osmanlijskom carstvu dovelo je do prvog oslobođenja Kruševačke nahije.

Ispostaviće se, ne zadugo, jer je srce Srbije konačno uspelo da se reši ropstva tek zahvaljujući borbama u Drugom srpskom ustanku i diplomatiji Miloša Obrenovića. Ipak, Varvarinska bitka dala je brojne junake, pokazalo je prvo istraživanje o Kruševačkoj nahiji od 1804. do 1833. godine, koje se u Narodnom muzeju Kruševac odvija pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture.

- U Varvarinskoj bici posebno su se istakli Stanoje Glavaš, Uzun Mirko Apostolović, Jovan Kursula i Hajduk Veljko - kaže, za "Novosti", istoričar Goran Vasić, autor izložbe i publikacije "Kruševačka nahija od 1804. do 1833. godine".

- Pobedom je povraćeno samopouzdanje ustanika i vera u konačnu pobedu. Otklonjena je velika opasnost od otomanske najezde pokoravanja Karađorđeve Srbije. Značaj pobede bio je utoliko veći, jer je omogućio povratak ustanika na granice od pre poraza na Čegru maja 1809.

Manje je poznato da je Varvarinskoj bici prethodila bitka kod Jasike, koja se završila bez pobednika. Srpska vojska povukla se na Varvarinsko polje, zajedno s ruskim saborcima, a komandu združenih jedinica preuzeo je grof Jozef K. Orurk. Naredio je da se preseli celo selo (istog imena kao današnja opština, na drugo mesto). Ahmed Huršid-paša je sa svojim snagama od 10.000 do 15.000 ljudi krenuo u napad, dok su se branioci ušančili.

Grof Orurk je kao glavnokomandujući združenih snaga imao saznanja o pravcu dolaska Turaka i na vreme rasporedio četiri pešačke trupe od po 150 ljudi, čiji je zadatak bio da na sebe privuku glavni napad. Glavnina turske vojske ih je zaista napala na tom pravcu.

Nastavili su bez uspeha da napadaju još više puta, po krilima, ali ih je umešno organizovana odbrana, sa kontranapadima Hajduk Veljka, izložila unakrsnoj vatri, suzbila i konačno proterala nakon dejstvovanja topova.

- Turci su imali oko 1.000 ljudi van stroja, Rusi jednog poginulog kozaka, dva oficira i 37 ranjenih vojnika, dok su Srbi imali 15 poginulih i 49 ranjenih - navodi autor projekta.

- Varvarinska bitka je zapravo bila jedina organizovana veća bitka u nahiji, ali je njen rezultat značajan uprkos činjenici da je Kruševac bio slobodan samo dve i po godine.

Rekonstrukcija Varvarinske bitke je u kruševačkom muzeju osvanula i kroz figure srpskih, ruskih i turskih vojnika, kao i sliku akademske umetnice Marije Ćirić. Nasleđe vojevanja vožda Karađorđa, Čolak Ante Simonovića, Đorđa Simića, Petra Dobrnjca, Milenka Stojkovića, vojvode Alekse, istaknuto je kroz niz eksponata na izložbi, a posebno će biti opisan i u publikaciji, koja će uskoro biti objavljena.

- Izložili smo i oružje iz Prvog i Drugog srpskog ustanka, prvi pasoš oslobođene Srbije 1833. godine, kao i vrlo retke, originalne tapije i dokumenta o otkupu zemlje, koje je Miloš Obrenović, pred svedocima, potpisivao sa turskim agama, kako bi se potvrdilo da je oslobođena teritorija u vlasništvu Kneževine - napominje Vasić.

GRANICE

KRUŠEVAČKA nahija se prostorila od Deligrada i Aleksinca, preko Velikog Šiljegovca, odnosno od Vrnjačke Banje do Razbojne i topličkog kraja. Po oslobođenju pripojena je Beogradskom pašaluku i postala deo Kneževine Srbije.

SPOMENICI

KRALj Petar Karađorđević otkrio je septembra 1910. godine spomenike posvećene junacima Varvarinske bitke: spomenik grofu Orurku i ruskoj vojsci je u selu Varvarin, dok je spomenik Jovanu Kursuli u Varvarinu.