NE BLEDI SEĆANJE NA MILEVU: U Titelu, zahvaljujući školi koja nosi njeno ime i kući u kojoj je rođena, ne zaboravljaju genijalnu sugrađanku

Među njima i Milevu Marić još nepriznatu genijalku, koja se u nemaštini upokojila 1948. u Cirihu, a njeno počivalište 56. godina docnije slučajno je otkriveno u ciriškim arhivima 2004. Sećanje na "našu Micu" kako su je u porodici oslovljavali, u Titelu pronose Srednja tehnička škola koja nosi njeno ime i rodna kuća pod brojem 107 u Glavnoj ulici.

U toj kući 19. decembra 1875, u porodici nižeg oficira šajkaškog bataljona Miloša Marića i njegove supruge Marije poreklom iz ugledne titelske porodice Ružić, posle deset godina braka rođena je Mileva, najstarije od njihove troje dece. Osam godina kasnije, u Rumi, gde se porodica u međuvremenu preselila zbog očeve službe, rođena je njena sestra Zorka, a posle dve godine i brat Miloš koji je dobio očevo ime jer je dvoje prvorođene muške dece Marićevih umrlo ubrzo po rođenju.

Rodna Milevina kuća sagrađena je krajem 19. veka kao prizemni objekat sa malim podrumom ispod dvorišnog dela i osnovom u obliku slova "G". Podrum je deo stare kuće, dok je ulično krilo građeno od 1903. do 1907. godine. Noviji, ulični deo građen je bogatije, sa naglašenim dekorativnim elementima. Osnovne površine fasade su od fasadne opeke a pet bogato ukrašenih pilastara deli fasadu na četiri polja. Nad prozorima su ornamenti u obliku školjke u bogatom reljefu.

- U rasporedu prostorija, stilu građenja i ukrasnim elementima fasade i enterijera, ona predstavlja karakterističan tip kuća u Vojvodini u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka, ali ima veliki značaj jer je u njemu rođena Mileva Marić Ajnštajn - kaže nam Rastko Vlajković, arhitekta-konzervator u Pokrajinskom zavodu za zaštitu spomenika kulture.

Upravo zbog činjenice da je to Milevin rodni dom, Vlada Srbije je, 24. jula 2001, dodelila kući status nepokretnog kulturnog dobra, a četiri godine kasnije, 17. februara, pod rednim brojem 128 upisana je u registar Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Turisti koji posećuju Titel, međutim, imaju priliku samo spolja da vide kuću jer je ona privatno vlasništvo porodice Ružić koja, nezvanično saznajemo, nije bila raspoložena prema ideji da se na fasadu postavi spomen-ploča.

- Raspituju se za Milevu turisti koji dolaze u Titel, ali mi ne možemo da ih vodimo u privatnu kuću. Zasada nismo u mogućnosti da ponudimo turistički osmišljenu prezentaciju što,nažalost, nije svojstveno samo Titelu, nego i mnogo većim i bogatijim mestima u Srbiji - ističe Aleksandra Nikolić iz UZP "Titelski breg".

Nesumnjivo, kako do sada tako i ubuduće, veliku znatiželju širom sveta pleniće životna priča Mileve Marić, rođene s kraćom levom nogom, ali sa blistavim intelektom koji ju je, kao tek petu ženu Evrope, odveo na studije fizike i matematike Univerziteta u Cirihu, gde je upoznala Alberta Ajnštajna (1879-1955) i ubrzo mu postala supruga i majka njihova dva sina.

O Milevi su snimljeni mnogobrojni filmovi, osmišljene pozorišne predstave, napisane knjige... Sve je više glasova koji ističu da ona zaslužuje svoje mesto u nauci jer je sa svojim znanjem iz matematike i fizike u njihovom porodičnom domu, mogla ravnopravno sa Albertom da učestvuje u nastanku Teorije relativiteta i drugih pronalazaka koje nauka pripisuje isključivo njenom suprugu.

BISTA U PARKU

NA inicijativu Udruženja građana "Svim srcem za Titel", u obližnjem parku nasuprot kuće, naredne godine biće postavljena bista Mileve Marić koju je pre četiri godine isklesao novosadski vajar dr Vladimir Jokanović. Po rečima predsednika udruženja Dejana Gajića, očekuje se odobrenje resornog ministarstva.