MALO MUDROSTI I NOVCA DONEĆE PROCVAT TVRĐAVI: Srednjovekovna smederevska lepotica čeka "oslobađanje" od koloseka i železničke stanice

Decenijama se najavljuje njeno moderno "oslobađanje" - izmeštanje pruge i železničke stanice, što je jedan od uslova da bude stavljena pod zaštitu Uneska. To će otvoriti šanse za nova ulaganja iz evropskih fondova u rekonstrukciju i održavanje, a samim tim biće primamljivija turistima, ali još niko nema precizan odgovor kada će se to i desiti.

Smederevsku tvrđavu kao upravno, vojno, privredno, kulturno i crkveno sedište srpske despotovine podigao je despot Đurađ Branković, sestrić despota Stefana Lazarevića, u periodu od 1428. do 1439. godine. Svojim položajem, na ušću reke Jezave u Dunav, zauzima površinu od 11 hektara, ima oblik nepravilnog trougla i sastoji se iz dva dela - Velikog grada i Malog grada.

O važnosti ovog spomenika kulture govori podatak da je Smederevska tvrđava prošla kroz utvrđivanje svih stepena zaštite. Još 1946. godine je kao kulturno-istorijski spomenik stavljena pod zaštitu države. Potom je 1975. godine utvrđena za spomenik kulture, da bi 1979. godine dobila status spomenika kulture od izuzetnog značaja. Od 2010. godine Smederevska tvrđava nalazi se i na preliminarnoj listi svetskog nasleđa Uneska.

U tvrđavu je, istina, ulagano dosta novca u protekle dve decenije, ali čini se ne koliko ona zaslužuje. Arheolozi se bune zbog nemarnog odnosa prema arheološkoj baštini. Tako je nedavno ovde sagrađena atletska staza, što je izazvalo burne reakcije i poteglo pitanje opravdanosti njenog postojanja u tvrđavi koja je kandidovana za upis na Listu svetske baštine Uneska.

- Najveći gubitnik u celoj toj priči i jeste upravo arheološka baština, koja se krije ispod zemlje Velikog grada Smederevske tvrđave. Pretpostavimo da se ispostavi da atletska staza zaista predstavlja prepreku za upis na Listu svetske baštine, ili da jednostavno u bliskoj budućnosti, nakon dodatnih analiza, službe zaštite ustanove da ta dva sadržaja ipak nisu kompatibilna - navodi u svom naučnom radu dr Adam Crnobrnja iz Srpskog arheološkog društva.

Osim ovoga, najveća smetnja su železnički koloseci na ulazu u tvrđavu. Njihovo izmeštanje čeka decenijama. Projekti, planovi, studije - postoje, ali ne i datum početka radova na ovom poslu.

Po mnogima, tvrđava je među ekonomski najboljim prednostima grada. Od turizma bi mogla da inkasira milione. Priče koje donosi o srednjovekovnom životu prodaju se same od sebe i turisti bi sa zadovoljstvom platili da ih čuju. Kao, na primer, priču o tome kako je Smederevo imalo dvorskog kompozitora 200 godina pre ostatka Evrope! To je bio kir Stefan Srbin, koji je upravo na prestonom dvoru u Smederevu u 15. veku komponovao dela u najlepšem maniru srednjovekovne vizantijske i crkvene muzike.

Druga zanimljivost je da je, po srednjovekovnom kalendaru, sada 7529. godina! Razlika između današnjeg i tadašnjeg kalendara je 5508 godina. Svedočanstvo o ovome može se pročitati na Krstastoj kuli despotovog dvora, gde stoji: "Hristu bogu blagoverni despot Đurađ gospodar Srblja i Pomorja zetskog po volji njegovoj sagradi ovaj grad u leto 6938". Izgradnja dvora, zapravo, završena je 1430. godine.

Turisti imaju jedinstvenu priliku da zavire čak i u riznicu srpskog vladara. Srbija je u to vreme bila među vodećim proizvođačima srebra i zlata u Evropi, a jedna od kovnica i riznica novca sa despotovim likom, visoke čistote zlata, bila je baš u dvoru u Smederevu. Ostaci riznice mogu se i danas videti na podu dvorske palate. Đurđev dukat menjao se u Veneciji za cenjeni venecijanski zlatni cekin u odnosu 1:1.

Smederevska tvrđava, kada se svi najavljeni projekti obistine, ukoliko bude mudrosti i novca, šansa je za ne samo turistički već i ekonomski procvat grada na desnoj obali Dunava.

SREDNjOVEKOVNI TOALET

SAMO na dva mesta u srednjovekovnim građevinama Evrope mogu se videti ostaci toaleta!

To su dvorac Karla Četvrtog - Karlštajn, nedaleko od Praga, i dvorac Brankovića u Smederevu. Pri vrhu kamenih stepenica, na delu koji vodi iz pravca privatnih odaja Đurđa i Jerine, može se i danas videti niša, koja je zapravo bila toalet. Toaleti se, takođe, vide u delu pridvorne palate i na drugom nivou drvenih stepeništa.

GRAĐEVINSKI PODVIG

ZA Smederevsku tvrđavu se kaže da predstavlja najveći građevinski poduhvat srpskog naroda tog vremena. Tek više od 500 godina kasnije, u 20. veku, srpski narod je smogao snage da napravi objekte slične veličine.