ZBRISALI OSTATKE SRPSKE BOGOMOLJE I GROBLJA IZ 14. VEKA: Neodgovorni građevinari uništili srednjovekovni lokalitet Latinska crkva u Postenju

Ruiniranje spomenika srpske baštine s početka 14. veka započelo je, prema njihovom svedočenju, prošle srede, kada su kašike bagera sa prostora zapadno od crkve iskopale i u kamione natovarile grobove neistražene srednjovekovne nekropole, spomenike, ostatke pokojnika i grobne priloge koji su tu ležali vekovima. Veest je stigla do Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture i regionalnog zavoda u Kraljevu, koji su od nadležnih u Novom Pazaru odmah zatražili da se građevinski radovi na lokalitetu zaustave. Mašine su utihnule, ali samo do nedelje ujutro, kada su iskopavanja nastavljena na prostoru ostataka hrama, dok se nije pojavila policija sa građevinskom inspekcijom. Prekid radova, po rečima očevidaca, trajao je samo do juče ujutro, kada su kašike bagera iskopale poslednje ostatke zidova crkve i grobova u njoj i utovarile ih u kamione koji su ih odvezli u nepoznatom pravcu. Tako su uklonjeni poslednji dokazi o postojanju hrama s početka 14. veka na lokalitetu Latinska crkva u Postenju. U šutu se nalaze predmeti iz tog vremena s kojima su sahranjivani pokojnici, ali se ne zna gde je on završio.

Devastiranje hrama započelo je još 1955. izgradnjom stare trase puta Novi Pazar - Raška, potom i izgradnjom puta Novi Pazar - Deževa. Arheolozi uopšte nisu pozvani na gradilište kada su uništeni oltar i naos impozantnog hrama, a razaranje je potom nastavio vlasnik susednog imanja, koji je proširio svoju njivu preoravajući prostor gde se po predanju nalazila crkva, a nadgrobni spomenici su bili vidljivi do Drugog svetskog rata. U junu 2002. nekoliko starih srpskih spomenika oštetila je mehanizacija koja je nivelisala teren vlasnika susedne parcele.

Od hrama je za istraživanje preostala samo velika priprata dimenzija 7,3 sa 4,3 metra, zidova debljine 0,85 metara, sa mnoštvom grobova uWnutar nje. Na osnovu analogija, arheolozi su pretpostavili da je glavni crkveni brod bio bar dva puta veći i da je reč o važnom hramu svoga doba. Prva sondažna iskopavanja izvela je pokojna Dragica Premović Aleksić, legendarni arheolog i direktor Muzeja "Ras" u Novom Pazaru, koja je karijeru posvetila istraživanju kolevke srpske državnosti.

- Crkva je bila živopisana i najveći deo fragmenata fresaka nađen je u otkopanom delu ostataka naosa. Karakteristike živopisa ukazuju da je crkva podignuta u prvoj polovini 14. veka nad starijom nekropolom. Crkva je stradala pri prvim turskim prodorima u ovu oblast već krajem 14. veka, kada je stradala i crkva u obližnjoj Deževi. Iako lokalitet nosi naziv Latinska, reč je o srpskoj srednjovekovnoj crkvi koja svoje analogije ima sa crkvama u Deževi i Naprelju - zabeležila je Dragica Premović Aleksić.

U priprati je otkrivena zidana grobnica, kao i nekoliko grobova pod pločama, a na osnovu ostataka odeće pokojnika, protkane zlatnim i srebnim nitima, srebrne dugmadi sa pozlatom i nakita pretpostavljeno je da je reč o članovima srpske plemićke porodice, najverovatnije ktitora hrama.

Na prostoru hrama pronađeno je nekoliko rimskih spomenika, pa je pretpostavljano da je crkva podignuta iznad starijeg objekta, ali to više nije moguće utvrditi jer je lokalitet u potpunosti uništen.

RAŠKI NAKIT - DVA DEČJA PRSTENA

NAJUPEČATLjIVIJI nalazi u uništenom hramu bila su dva dečja prstena.

- Rađeni su od srebra, a jedan je pozlaćen. Po svom obliku to su prstenovi za natezanje luka, ali po dimenzijama, samo imitacije. Prsten sa pozlatom na proširenom delu ima urezan cvet sa stilizovanom lozicom, a drugi prsten ima urezan cvet koji drže u kljunovima dve stilizovane ptice. Blisku analogiju ovom prstenju predstavlja nalaz sa nekropole kod Petrove crkve - zabeležila je Dragica Premović Aleksić.