OSTRVICA SAČUVALA GRB VITEZA ŽARKA: Na Rudniku, gde su stručnjaci došli do senzacionalnih otkrića iz Lazarevog vremena

Hram u kome naučnici ovih dana dolaze do neočekivanih, jedinstvenih i teško objašnjivih nalaza, nalazio se na platou civilnog podgrađa jednog od najznačajnijih i najvećih utvrđenja srednjovekovne Srbije.

Arheološka kampanja na Ostrvici, koja je bila planirana da traje do 2. septembra je zbog izuzetnih i iznenadnih otkrića, čak i ranohrišćanskih objekata - produžena na neodređeno vreme!

Arheolog Jelena Marjanović provela nas je između mnoštva valastelinskih nadgrobnika u prostoru nevelike crkve.

- Spomenici su od luksuznog kamena, od belog mermera sa Venčaca do tajanstvene ploče od purpurne stene, čijeg majdana na Rudniku nema - pričala nam je Marjanovićeva.

- Neobično veliki broj vlastele koja je želela da počiva u ovom hramu svedoči da je crkvica imala poseban značaj. Zbog tog oreola svetosti ovde je donesen i sahranjen Žarko, prema istorijskim zapisima vitez Kneza Lazara, koji je stradao braneći ga u sukobu sa Nikolom Altomanovićem i njegovim plemićima.

Vitez Žarko je sahranjen na centralnom mestu hrama, ispred oltarske pregrade ispod bele glatke mermerne ploče na kojoj je njegov grb isklesan u visokom reljefu.

Kompozicija grba se ne nalazi u uobičajenom štitu, već u velikom ravnostranom trouglu, koji je simbol svetog trojstva, a upisan je u savršeno pravilan krug, kojim je simbolički predstavljana vaseljena. Stranice trougla imaju na sredini polukrug, nalik oltarskoj konhi. U centru grba je umetnički stilizovana viteška kaciga sa čelenkom u obliku krsta na vrhu. Ispod te složene kompozicije nalazi se još jedan mali ravnostrani trougao.

Arheolozi kažu da je Žarkov grb potpuno neuobičajen i da će heraldičari imati mnogo posla oko njegovog tumačenja.

- On je izuzetan i tajanstven u svakom pogledu, nema sličnog sa kojim bismo ga uporedili - kaže Marjanovićeva. - Jedinstvena je njegova čelenka u obliku krsta kojeg drže dva goluba, a vrh mu je ukrašen krinom, "Bogorodičinim cvetom", simbolom vladarskog dostojanstva. Reljef je izuzetno precizan kao da je klesan najsavremenijim alatima.

Sagovornica "Novosti" ukazuje da su i ostali nadgrobni spomenici u crkvi izbrušeni i savršeno ravnih ivica, kao da su obrađeni modernom brusilicom.

- Ne znamo kojim su alatima ovdašnji majstori obrađivali kamen, do sada smo našli samo ostatke jednog tocila - priča Marjanovićeva. - Ovde zagonetke doslovno izviru iz zemlje!

Njene reči potvrđuje član ekipe Slavko Vukomanović, koji je došao do fantastičnog otkrića kada se naslonio na lopatu da se odmori:

- Mislio sam da se nalazim na kamenoj podlozi poda crkve, a onda je lopata uletela duboko u zemlju. Poleteo sam za njom ka tlu koje se provalilo i otkrilo ulaz zidanog objekta.

Grozničavo čisteći zemlju arheolozi su otkrili duboko ukopanu grobnicu ozidanu od kamena sa malim ulaznim hodnikom. Ona ima plafon "na dve vode" i izmalterisana je, što nije karakteristično za srednji vek. Naučnici su u nedoumici da li je ova grobnica neko staro kultno mesto zbog koga je tu kasnije podignuta crkva.

- Hipotetički, prema analogijama iz poznoantičkih gradova Viminacijuma i Naisa, gde postoje ovakve grobnice, ona može pripadati periodu ranog hrišćanstva - kaže dr Dejan Radičević, iz Odeljenja arheologije Filozofskog fakulteta u Beogradu.

- Ako bi se ova pretpostavka potvrdila, to bi istoriju Ostrvice pomerilo mnogo dalje u prošlost i otvorilo pitanje kontituiteta civilizacije. Ako je ovo staro kultno mesto, moramo se pitati ko je tu bio sahranjen i kako je to predanje preneseno. Da je ovo veoma dugo bilo izuzetno poštovano "posvećeno tlo" svedoči i što se na prostoru crkve obavljaju sahrane i u osmansko vreme, kada je ona već bila do temelja srušena i nevidljiva.

SARADNjA TOKOM ISTRAŽIVANjA

ISTRAŽIVANjE na Ostrvici finansira Ministarstvo kulture, a izvodi se u organizaciji Muzeja rudničko-takovskog kraja. Rukovodioci istraživanja su Ana Cicović, muzejski savetnik u Muzeju i docent dr Dejan Radičević iz Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu. Arheolog Jelena Marjanović je rukovodilac neposrednih terenskih radova, a u ekipi su Slavko Vukomanović, Janja Stojković, Aleksandar Čivović, Dragoslav Ignjatović, Mirko Jerković i Nikola Perić.