U CARIGRAD IDU SA SRPSKIM TOMOSOM: Mlada crkva dobila pravo korišćenja, ali ne i prisvajanja manastira
TOMOS kojim je Patrijaršija SPC po kratkom postupku posle višedecenijskog raskola priznala punu samostalnost, autokefalnost, Makedonskoj pravoslavnoj crkvi - Ohridskoj arhiepiskopiji (MPC-OA) pokazao je da Srbija jedina od suseda Severne Makedonije nema nikakve aspiracije prema ovoj državi, kažu stručnjaci.
Foto: Vikipedija
Severnomakedonska javnost je sa oduševljenjem primila odluku SPC, kojom se uz autokefalnost mladoj crkvi daje pravo korišćenja manastira, hramova i pokretnih kulturnih dobara koje su na teritoriji Severne Makedonije stvorili srpski vladari i narod od srednjeg veka do modernog doba.
Jasno piše da je reč o srpskoj baštini
- Nema bojazni od "kulturne asimilacije", jer u tomosu jasno piše da je reč o srpskoj baštini. MPC-OA je prihvatanjem teksta tomosa nedvosmisleno prihvatila i činjenicu da ima pravo korišćenja onoga što su Srbi stvorili, ali ne i prisvajanja. Ovakva dvostruka nadležnost postoji, na primer, u Grčkoj, gde je Vaseljenska, odnosno Carigradska patrijaršija dala na korišćenje svoju baštinu Grčkoj prvoslavnoj crkvi - kaže istoričar dr Aleksandar Raković. Foto: Printscreen/Pink
Poznavaoci crkvene problematike, koja je u slučaju Severne Makedonije neodvojiva od politike, kažu da MPC-OA, i pored tomosa SPC, i dalje ima nerazrešena pitanja, od imena do vlasništva nad baštinom, sa bugarskom i grčkom crkvom, ali i sa Carigradskom patrijaršijom.
O tome svedoči i intervju koji je grčkom dnevniku "To Vima" dao arhiepiskop Stefan, poglavar MPC-OA, u kome je naglasio da će Ohridska arhiepiskopija tokom zvanične posete 12. juna od Vaseljenske patrijaršije zatražiti tomos za autokefalnost, jer je ona "jedina koja izdaje takav dokument".
Jasan poredak stvari
On je otkrio da su održavani međucrkveni pregovori u kojima je svernomakedonska crkva predlagala da se njena autokefalnost proglasi "svepravoslavnim konsenzusom", ali da to nije usvojeno.
- U pravoslavnoj tradiciji postoji poredak stvari. Nadamo se autokefalnosti kakvu su dobili i od koje su dobile sve posthalkidonske crkve. Ne tražimo, ne želimo, ne zaslužujemo ekspresna rešenja, ne želimo nešto što će Ohridsku arhiepiskopiju postaviti na pola puta. Ostala je na snazi tradicija garantovana kanonima, da samo Vaseljenska patrijaršija izdaje tomos za autokefalnost, a ostale crkve to s poštovanjem prihvataju - rekao je arhiepiskop Stefan.
Srbi u Severnoj Makedoniji nisu sigurni šta će u praksi doneti priznanje autokefalnosti MPC-OA. Optimisti gaje nadu da će možda biti osnovano vladičanstvo SPC koje će pokrivati teritoriju Severne Makedonije i da će srpsko sveštenstvo zvanično moći da služi u krajevima gde žive Srbi. Pesimisti pak smatraju da će se zbog krštenja i venčanja u srpskoj crkvi i dalje prelaziti granica.
- Smisao crkvenih odluka ne mogu da komentarišem ili razjašnjavam pre nego što to sama crkva učini. Jedno je sigurno: davanje tomosa je politički odličan potez, jer je sada javno mnjenje u Severnoj Makedoniji milion odsto naklonjenije Srbiji nego ranije. Narod posle srpskog priznanja više uopšte ne zanima šta će reći Bugari, Grci ili Carigradska patrijaršija. Ipak, treba biti oprezan, jer o budućnosti odnosa ne odlučuju samo vernici i sveštenstvo, već i "EU i NATO teolozi" - kaže Ivan Stoilković, predsednik Demokratske partije Srba u Makedoniji.
BAŠTINA SVOJINA SRPSKOG NARODA
TOMOS je teško komentarisati kada njegov tekst još nije zvanično objavljen, niti je srpska javnost upoznata sa razlozima hitnog donošenja istorijske odluke, kaže istoričar dr Nemanja Dević:
- Voleo bih da je status naše ogromne baštine u Severnoj Makedoniji unapred precizno pravno utvrđen, jer je ona svojina srpskog naroda, a ne bilo kog pojedinca. Već smo imali loša iskustva sa prisvajanjem ne samo hramova već i srpskih vladara i plemića koji su ih gradili. Veliko pitanje je i status srpskih vernika, o čemu se nagađa u naučnoj zajednici isto kao i u široj javnosti, jer nemamo relevantne informacije.