VARTOLOMEJ PONOVO CEPA PRAVOSLAVLJE: Delimičnim priznanjem crkve u Skoplju Carigradska patrijaršija nanela novi udar kanonskom poretku

Ovo je stav koji se, povodom kontroverzne odluke patrijarha vaseljenskog Vartolomeja i carigradskog Svetog sinoda oko makedonskog crkvenog pitanja, čuje u SPC i njoj bliskim krugovima. Za mnoge je odluka o crkvenom priznanju organizacije koja sebe naziva "Makedonska pravoslavna crkva", uprkos višestrukim upozorenjima na ovakav rasplet - iznenađenje. S druge strane, više je aspekata ovog čina koji ukazuju i da je crkveni trijumf koji mnogi u Skoplju već proslavljaju - nedorečen, krnj i sa nepredvidivim krajnjim ishodom.

Najveću štetu od poteza patrijaršije na Fanaru, bez sumnje, pretrpeće već napuklo pravoslavlje, čije jedinstvo, po svoj prilici, odlazi u istoriju. Vartolomej je doprineo da makedonski raskol, rođen u komunističkoj vrhuški Jugoslavije, i ubuduće bude veliki kamen razdora među balkanskim narodima.

U nižim slojevima saopštenja carigradskog Sinoda, međutim, mnogi su primetili i da zagovornici autokefalnosti MPC, naoko kontradiktorno, nisu uspeli u svom naumu. Jer Crkva u Skoplju ni u ovoj podeli karata, u kojoj je stekla načelno priznanje, nije uspela da se domogne onoga do čega joj je najviše stalo - tomosa o autokefalnosti. Formalni akt priznanja nije dobila, ali je zato izgubila ime - sadašnju "Makedonsku pravoslavnu crkvu" Carigrad ubuduće vidi pod nazivom "Ohridska arhiepiskopija".

Deo javnosti u Severnoj Makedoniji ne krije nezadovoljstvo što su umesto akta o samostalnosti od Vartolomeja dobili jasan putokaz da je jedina adresa za rešavanje administrativnih pitanja - Patrijaršija u Beogradu. Takođe, patrijarh Vartolomej je na leđa Skoplja poslednjim gestom navalio i Bugarsku, čija crkva, pozivajući se na drevno Samuilovo carstvo i Ohrid kao jedno od njegovih središta, polaže pravo na naziv "Ohridska arhiepiskopija". Bugari, otud, bez uvijanja tvrde da su - pokradeni.

Organizacija koja je koliko do juče sebe nazivala Makedonskom crkvom, koju predvodi samozvani arhiepiskop Stefan, Carigradu se zahvaljuje i najavljuje nastavak prekinutog dijaloga sa SPC.

- Nastavljamo razgovore sa Srpskom patrijaršijom do uređenja konačnog statusa naše crkve, kako glasi i uputstvo Vaseljenske patrijaršije - poručuju iz nepriznate jerarhije u Skoplju, koja je u utorak održala vanrednu sednicu Svetog sinoda.

Ivan Stoilković, politički predstavnik Srba u Severnoj Makedoniji, kaže da je odluka patrijarha Vartolomeja izazvala dvostruke reakcije.

- Pojedini slave, jer u odluci carigradskog sinoda vide ključni korak ka sticanju autokefalnosti. S druge strane, pažljivo čitanje odluke Fanara jasno je da je mogućnost da crkva u Makedoniji sačuva sadašnji naziv definitivno odbačena. Mnogi su očekivali tomos o crkvenoj nezavisnosti, koga takođe nema. Umesto toga, patrijarh Vartolomej sadašnju nepriznatu MPC upućuje da svoje administrativne probleme rešava sa "majkom crkvom" - Srpskom patrijaršijom - objašnjava Stoilković.

On podseća i da je i dalje otvoreno pitanje registracije Pravoslavne ohridske arhiepiskopije, koja deluje u kanonskom jedinstvu sa SPC, te da i dalje postoji kršenje prava srpskog naroda u Severnoj Makedoniji.

- To je važno pitanje, a godinama nema čak ni malog napretka u rešavanju ovog problema - ističe naš sagovornik.

Istoričar Aleksandar Raković kaže da je odluka Carigrada o priznanju tzv. crkve Severne Makedonije samovoljan i lukav potez učinjen u momentu kada su SPC i MPC bile blizu zajedničkog rešenja o statusu makedonske crkve.

- Ova isključivo politička odluka ne menja stav SPC da je makedonska jerarhija i dalje u njenom okrilju. Carigrad je MPC uveo u kanonski poredak pod imenom "Crkva Ohrida", ali nisu dirali u teritorijalni okvir SPC. Makedonci su ovom odlukom malo toga dobili. Ovaj potez carigradskog patrijarha, umesto da leči stanje u Makedoniji, dodatno proizvodi nove probleme - kaže Raković.

ISTOČNI PAPA U CARIGRADU

ODLUKA Vartolomeja - "prvog patrijarha po časti" u pravoslavlju za profesora Pravnog fakulteta u Kragujevcu Zorana Čvorovića je - katastrofalna. Njom se, kako kaže, prejudicira konačni status Crkve u Makedoniji.

- Samo Srpska crkva ima pravo da dodeli autokefalnost nekom svom organizacionom delu. Vartolomej je razbojnički upao na njenu kanonsku teritoriju, a raskolnike u Makedoniji proglasio je za kanonsku crkvu, pozivajući se na navodno pravo da bude poslednja žalbena, apelaciona instanca u pravoslavlju, sa pravom da preispituje odluke pomesnih crkava - kaže Čvorović i napiminje da je očigledno da Vartolomej za sebe želi položaj "istočnog pape".

DALI PRIZNANjE, UZELI EPARHIJE

PRILOG tezi da će Makedonci imati više štete nego koristi od Vartolomejevog "priznanja" jeste i tumačenje po kome je buduća "Ohridska arhiepiskopija" ostala bez svojih eparhija u inostranstvu. Raković podseća da se to u slučaju kanonskog "razvoda" sa SPC ne bi dogodilo:

- Iza ove političke odluke krije se težnja Carigrada da se pita za sve, ali realnost je da se o svemu pita SPC. Makedonski episkopi moraju sami da vide šta će sa činjenicom da su im oduzete eparhije koje broje nekoliko stotina hiljada vernika. Što se Carigrada tiče, MPC u rasejanju više ne postoji. Makedonci treba da stave prst na čelo jer je jedinstvo njihove crkve odlukom Carigrada razbijeno.