OŽIVELA KONSTANTINOVA METROPOLA NA BOSFORU: "Večernje Novosti" na putovanju od novog Rima preko Carigrada do današnjeg Istanbula

U pešačkim zonama kojima lunjaju turisti, žure šverceri natovareni kesama, trčkaraju raznosači kafe žonglirajući tacnama, a amalini sporo guraju ogromne pakete na minijaturnim kolicima.

Korona je napravila samo sitan ožiljak na debelom oklopu dvomilenijumskog grada, a putnici koji sa svih strana sveta iznova hrle u modernu 17-milionsku metropolu najbolji su dokaz dalekovidosti imperatora Konstantina Velikog, tvorca grada-karike Evrope i Azije.

Na visokoj steni zaštićenoj moreuzom Bosfor, dubokim zalivom Zlatni rog i Mramornim morem on je na mestu gradića Vizantion, od 325. do 330. sazdao megalopolis, prestonicu hrišćanskog Rimskog carstva. Njeno službeno ime je bilo Drugi Rim ili Novi Rim, a narod ju je jednostavno zvao Konstantinopolj - Konstantinov grad. Taj naziv pokazao se kao najtrajniji, jer je i posle osmanskog osvajanja 1453. sve do 20. veka celo gradsko područje je nazivano Konstantinija, a samo uži centar Islambol ili Istanbul. Najlepše istanbulske džamije su samo prepravljene crkve, kao Sveta Sofija, ili su sazidane na rimskim arhitektonskim tradicijama. Čak je i Osmansko carstvo ozvaničilo postojanje tek 1453. kada je Mehmed Osvajač zauzeo Konstantinopolj i dotadašnjim titulama dodao najvažniju: "Kajzeri-i-Rum", što u prevodu znači "Car Rima". Tada se smatralo da je celo Rimsko carstvo sačuvano u samom Konstantinopolju koji je 1.000 godina nadživeo Rim na Apeninskom poluostrvu, jer se ovaj posle germanskih osvajanja pretvorio u mit i ruševine.

Kada je Kemal Ataturk 1923. stvorio modernu Tursku kao republiku za njenu prestonicu je proglasio Ankaru, ali Konstantinov grad je i bez cara nastavio da caruje među gradovima.

Pokazalo da je za prestonicu Levanta slovensko ime Carigrad najtačnije. Svaki njen žitelj je Levantinac, istovremeno Turčin, Grk, Rimljanin, Arapin, Jermenin i Jevrejin, star koliko i njegov grad. Carigradski trgovci i ugostitelji su već dva milenijuma poliglote i praktični psiholozi bez premca, koji neumorno vrebaju mušterije sluđene šarenilom i žagorom. Jednog od majstora levantinskih veština upoznali smo ispred radnjice sa brdima kutija sa slatkišima, čajevima, začinima, suvenirima i drangulijama koje mame turiste. Zaustavio je dvoje mladih turista iz Srbije utrapivši im po besplatnu čašicu mirisnog čaja u ruke i obasuo ih mešavinom engleskog, ruskog i srpskog:

- Aaa, Srbistan, imam tamo rođake, mnogo volim Srbistan. Komšo, vas dvoje ste u braku oko pet godina, zar ne? Kako znam? Pa žena ti je lepa i nasmejana ujutro, a ti nemaš nijednu sedu! Vidi mene, oženjen sam 30 godina i skroz sam beo! Slušaj, imam turkiš-vijagru od koje će još slađe da se smeje! Odvešću vas kod moga rođaka koji ima najbolje kožne jakne, super cena, samo za vas! Komšo, ne treba da tražite drugog vodiča, ja sam najbolji!

U Istanbulu je skoro svaki stanovnik vodič koji će vam za "razumnu cenu" otkriti tajne metropole i ispričati svoju verziju istorije Carigrada i sveta uopšte, a na kraju će vas obavezno odvesti kod rođaka koji "učiniti cenu" za bilo koju robu. Ovde su svi rodbina, bar kada se trguje!

Kontrasti Istanbula ostavljaju posetioce zatečenim. Na najvišim kotama grada, u istorijskom jezgru blješte velike prodavnice nakrcane skupljom robom. Idući naniže ka lučkim četvrtima radnje su sve manje, a roba lošija i jeftinija. Na dnu, u sokacima među starim zgradama vladaju migranti iz Afrike koji čuče kraj najlona-tezgi na asfaltu.

Svodnici koji imitiraju repere-gangstere iz američkih geta na trotoaru izlažu i dame za zabavu.

Kontrast ideologija se najdrastičnije uočava na obalama Zlatnog roga. U četvrti Fanar, na zapadnoj obali zaliva je sedište pravoslavne Carigradske patrijaršije, koje štite visoki zid i danonoćna policijska straža. Oko nekadašnjeg centra "pravoslavne vaseljene" crne se zidine pravoslavnih hramova spaljenih još 1955. u pogromu carigradskih Grka. Iznad šarenih turističkih kafića na samoj obali su ulice u kojima turista gotovo da nema jer u njima vlada rigidni islam. Muškarci ovde nose široke pantalone do gležnjeva i duge brade, a žene su pokrivene širokim crnim odorama ispod kojih se vide samo oči.

Ko pređe Galata most preko Zlatnog roga do Pere, srednjovekovne latinske četvrti, ulazi u potpuno drugačiji svet i utapa se u beskrajnu reku turista i ljudi moderne Turske u šetačkoj aveniji Istikal. Konzervativizam mladih žena se ogleda u tome što glave tradicionalno pokrivaju maramama, omotavajući ih vešto oko lica tako da što više istaknu njegovu ljupkost doteranu šminkom. One konzervativnije ili gojaznije nose haljetke ili mantilčiće preko moderne odeće, a slobodoumnije se utežu u kostime koji ističu figuru. Tinejdžerke i udavače šetaju raspuštenih kosa odevene u mini suknje i vruće pantalonice i sluđuju tursku mušku populaciju koja u teoriji navija za konzervativizam, ali voli da gleda primamljivi liberalizam.

ZLATNA RIBICA

NA mostovima preko zaliva Zlatni rog, u kome su se nekada ljuljale carske galije pod prozorima dvorova, vladaju pecaroši natiskani uz metalnu ogradu. Najupečatljiviji su oni koji nose gumene čizme i kabanice kao da su na blatnjavoj obali reke, a ne na asfaltu mosta trideset metara iznad vode morskog zaliva. Svi oni fanatično i ćutke zure u štapove, nadajući se da će iz Zlatnog roga izvući zlatnu ribicu koja ispunjava želje.

KONSTANTINOV GRAD

CAR Konstantin je, od helenske varoši Vizantiona stvorio ne samo most evroazijskih pomorskih i kopnenih trgovačkih puteva već i duhovnu prestonicu prvog jednobožačkog carstva, hrišćanskog Rima. Grad na Bosforu nazivan je "novi Jerusalim"jer je u njemu stolovao "car od Boga dat", vrhovni svetovni i duhovni poglavar svetske imperije koja se protezala od Meopotamije do Engleske. To je učinilo Konstantinopolj još primamljivijim osvajačima i sa Istoka i sa Zapada, jer se niko ne bi mogao nazvati pravim carem, a da nije osvojio Carigrad.