CIPELE IZ KOZNIKA ČEKALE 400 GODINA: Otkriće arheologa u srednjovekovnom gradu između Aleksandrovca i Brusa

Reč je o đonovima kožnih cipela koje su nađene u bunaru, opstajući tu vekovima!

Istovremeno su našli i cele keramičke posude, metalnu kofu i nekoliko drvenih predmeta koji čekaju konzervaciju. Potpuni je kuriozitet, tvrde stručnjaci, da su na ove vrlo očuvane predmete naišli istražujući bunar.

Sagovornici "Novosti" naglašavaju da su arheološka iskopavanja tek započela, da je tokom ovogodišnjeg rada na terenu bilo predviđeno konačno definisanje spoljnih bedema, kao i da su im prethodila snimanja utvrđenja.

- Pronašli smo istočni bedem, koji smo očekivali, sa pratećim utvrđenjima i odbrambenim objektima: još jednom kulom koja je povezivala istočni i južni bedem - kaže za "Novosti" rukovodilac arheoloških istraživanja Koznika dr Dejan Bulić, arheolog Istorijskog instituta u Beogradu.

- Radovima su prethodila istraživanja pet bunara u okviru citadele. U tom petom, nedirnutom, imali smo zanimljive nalaze i kuriozitet: pronalazak bar dva para cipela, njihovih kožnih delova. To je redak i neobičan nalaz, jer u normalnim okolnostima, vremenom propada. U ovom bunaru je bio nanos mulja, nije bilo kiseonika, pa su se u takvim okolnostima organski materijali, poput ovih kožnih cipela, sačuvali.

Iako je Koznik podignut na mestu antičkih građevina, "živeo" je za vreme vladavine Stefana Nemanje i šeste decenije 12. veka, a procvat je doživeo u 14. veku. Kada je reč o upravo otkrivenim nalazima, za sada se pretpostavlja da su bar 300 godina mlađi, iz 17. veka.

- Znamo pouzdano da je Koznik bio na teritoriji srednjovekovne župe Rasine, koja je obuhvatala teritoriju na jugu do severnih obronaka Kopaonika, na severu do doline Zapadne Morave, na istoku do Ribarske reke i Rasine, a na zapadu do obronaka Željina i Goča - objašnjava istoričar Dejan Radisavljević.

- Procvat doživljava u drugoj polovini 14. veka, osnivanjem Kruševca kao prestonice Moravske Srbije, sa vrlo značajnim sakralnim spomenicima, među kojima je obližnji manastir Milentija kod Brusa. Najverovatnije, bio je letnja rezidencija vladarske kuće kneza Lazara Hrebeljanovića i njegovih naslednika.

Srednjovekovni grad podignut na 922 metra nadmorske visine, lociran oko osam kilometara od Brusa, odnosno 11 od Kopaonika, pominje se kao "plemeniti Koznik" 1381. godine u povelji kneza Lazara, a veruje se da ga je koristio Radič Postupovič, gospodar župe Rasina u vreme despota Stefana Lazarevića, u epici poznat pod imenom Oblačić Rade. Koznik je i pod osmanlijskom vlašću bio strateški značajno utvrđenje koje je sredinom 15. veka vraćeno despotu Đurđu Brankoviću.

Visoko uzdignuta građevina jedan je od pet najočuvanijih srednjovekovnih gradova u Srbiji, s jakim bedemom i osam kula. U donjem gradu odvijali su se trgovina i zanatstvo, dok su u gornjem delu grada bile kule za stanovanje, dvor sa donžon kulom. Tokom prethodnih arheoloških istraživanja, rekonstruisani su i brojni dragoceni elementi grada, poput crkve. Legenda kaže da su kamen ugrađen u Koznik nosile koze, pa je otuda i dobio ime.

POD HITNO NEOPHODNA KONZERVACIJA

NA Kozniku je rađena konzervacija osamdesetih godina prošlog veka, ali je zbog vidljivih obrušavanja zidina neophodna nova.

- Verovatno je da će doći do ozbiljnijih rušenja, ako ne preduzememo neke ozbiljnije konzervatorske radove, a veliki problem može da bude i otvaranje kamenoloma - kaže dr Dejan Bulić.

- Poslednjih godina smo bi, EU je obnovila Golubac, a Turska utvrđenje Ram, pa bilo bi dobro da mi sami nešto uradimo za svoju kulturnu baštinu, da obnovimo jedan grad, baš Koznik, koji je sigurno među pet najbolje očuvanih srednjovekovnih gradova u Srbiji.