SVETINJA U GNJILANU ČUVA I ŽIVOT I VERU: Objekat koji su Albanci pokušali da otmu od crkve, sada je škola za 10 mališana
PRE NATO agresije i masovnog egzodusa Srba sa Kosova i Metohije i iz centralnog grada Kosovsko-pomoravskog okruga, Crkva Svetog Nikole u Gnjilanu bila je središte okupljanja za oko 15.000 Srba i očuvanja duhovnosti ovog kraja. Ne samo u vreme verskih praznika već i svakodnevno, deca, mladi i stari voleli su da u crkvenoj porti sede, razgovaraju, da se druže...
Crkva svetog Nikole u Gnjilanu, Foto J. Stojković
Danas u ovom gradu živi četrdesetak naših sunarodnika, ali kao i u sva vremena - prošla, sadašnja i buduća, svetinja u Gnjilanu živi i okuplja srpski živalj: one koji su ostali u svom gradu i Srbe koji dolaze iz enklava. A čini se da najviše obraduje i prigrli raseljene Srbe koji se s vremena na vreme, da ih želja mine i duša snage udahne, vrate zavičaju i gradu u kojem su nekada živeli. Čuva ovaj hram i život i veru.
Ipak, na dan naše posete porta je bila sablasno prazna, u crkvi je gorela tek pokoja sveća, ali kako je za "Novosti" ispričao protojerej Radivoje Živković, starešina, ovaj hram Svetog Nikole u Gnjilanu i dalje živi.
- Svakodnevno služim jutarnju i večernju službu. Dolaze ljudi i uvek mi je srce puno jer ne zaboravljaju svoje korene. Za praznike je svečanije, ali i tokom cele godine, ove svetinje se Srbi ne odriču - kaže nam prota Živković.
Priča nam i da je prošle godine u crkvi venčano deset parova i da je kršteno 41 dete.
Reč je uglavnom o narodu iz obližnjih srpskih enklava.
Crkva Svetog Nikole nalazi se u centru grada, a do nje se dolazi Ulicom Stojadina Trajića u kojoj uglavnom živi preostali srpski narod. Ulica je u međuvremenu preimenovana i nosi naziv "Medlin Olbrajt", ali je za Srbe ostala i uvek će biti Stojadina Trajića.
Svetinja je podignuta 1861. godine na temeljima starije, manje crkve, i kao spomenik kulture uvrštena je u nepokretno kulturno dobro.
- Fasada na crkvi prvi put je menjana 1984. godine, pre tri godine ponovo je vraćen prvobitni izgled fasade, a i krov na našoj gnjilanskoj svetinji je promenjen - priča prota Radivoje Živković.
- Kao što vidite, crkva je velika, znatnih dimenzija i prostrane unutrašnjosti, a izgrađena je u duhu romantizma 19. veka. Istorijski podaci pokazuju da se kao neimar pominje Damir Zografski Popradiški. Posle velikog požara 1893. godine, crkvu je obnovio Đorđe Novković Xongar iz Papradišta, koji se proslavio gradnjom Hrama Svetog Spasa u Sofiji. Visoka ikonostasna pregrada nastala je kada i crkva.
Koliko Srbima u Gnjilanu znači ova svetinja, a koliko su i oni sami neizmerno svetle duše, hrabre da ostanu i opstanu, pokazuje i što su nekadašnju crkvenu ćilimaru danas preuredili u školu za desetak đaka, koji nastavu pohađaju na srpskom jeziku. Taj objekat koji su Albanci pokušali da otmu od crkve 1999. godine, sada je preuređen i nastavu pohađa petoro dece iz Gnjilana i petoro iz susednog sela Livoč.
VASKRŠNjI OBIČAJ RADUJE NAJMLAĐE
CRKVU Svetog Nikole u Gnjilanu vezuje se jedan stari, neobičan običaj u vreme vaskršnjih praznika. Tada se u centralnom delu crkve postavlja ukrašeni sto ispod kojega se provlači po tri puta. To je bila i ostala izuzetna radost, naročito za najmlađe.
BRIGA
U TRENUTKU kada smo zakoračili u portu Crkve Svetog Nikole, prota Radivoje Živković je u društvu popadije orezivao drveće i sređivao crkveno dvorište. Kaže da mu nije teško da radi i da sam brine o svemu, ali da mu je žao što je tako. Ostalo mu je još nekoliko godina do penzije. Otac je troje dece, a jedan sin je nastavio njegovim stopama, pa je i on sveštenik.