ISTORIJSKI DODATAK - PRILOZI ZA ISTORIJU BEŠČAŠĆA: Staljinistička tragikomedija - Brionski plenum u svetlu arhivskih dokumenata
POČETKOM šezdesetih godina prošlog veka Savez komunista Jugoslavije prestaje da bude jedinstvena organizacija i osnovni integrativni faktor Jugoslavije i njegov dalji razvoj vodi konfederalnoj koncepciji organizovanja i delovanja.
Arhiva
Na kraju svoga postojanja delovao je kao tipična konfederalna organizacija. I tih razloga IV Plenum CK SKJ, nazvan po mestu održavanja “Brionski”, ima višedimenzionalni značaj i daleko prevazilazi unutarpartijski karakter.
Ovaj skup je neposredno usmerio dalji politički, ekonomski, organizacioni i društveni razvoj Jugoslavije, a posebno odnose unutar SKJ, što podrazumeva i njegovu ideološku orijentaciju. Razvoj republika kao nacionalnih država neposredno je bio u sukobu sa osnovnim elementima jugosloveneke koncepcije.
Ove dve koncepcije nisu mogle da egzistiraju uporedo. Za zagovornike nacionalno- nacionalistička koncepcije glavni protivnici su pobornici jugoslovenstva. Obračun politički i partijski sa nosiocima jugoslovenske ideje i njenim pristalicama je bio neizbežan.
Još jedan elemenat je bio u političkoj igri. Borba oko nasleđa. Realni Titovi naslednici bili su Ranković, Kardelj i Bakarić.
IZBOR Aleksandra Rankovića da se eliminiše iz političkog života nije bio slučajan. Rankoviću kao Srbinu najlakše se moglo pripisati unitarizam, centralizam, antisamoupravljanje i sve drugo što je politički okvalifikovano kao deformacija i prepreka daljem razvoju samoupravljanja i demokratskog, političkog i ekonomskog sistema.
Funkcionere iz Srbije bilo je najuverljivije osuditi kao nosioce unitarizma i jugoslovenstva jer su Srbi po prirodi stvari, iz istoijskih razloga i što su teritorijalno bili raštrkani u pet republika, više bili naklonjeni Jugoslaviji kao jedinstvenoj državi nego pretvaranju republika u nacionalne države.
Cilj objavljivanja arhivskih dokumeta o događajima pre, za vreme i posle Brionskog plenuma, kao i reagovanja strane i domaće javnosti, u nekoliko narednih brojeva „Istorijskog dodatka je da se sa istorijske distance sagledaju stvarni razlozi održavanja Četvrte sednice CK SKJ, suština obračuna sa Rankovićemi i posledice koje su nastale raspadom Jugoslavije koji nam je još svež u sećanju.