KO JE GLAVNI KRIVAC ZA RAZBIJANJE JUGOSLAVIJE? Tri decenije od kraha zajedničke države, Srbi su im trn u oku

Ova ocena, tačno 30 godina od početka kraja druge Jugoslavije, izrečena je na okruglom stolu u organizaciji Fondacije "Za srpski narod i državu", nazvanom "Razbijanje Jugoslavije". Svedoci epohe, vrsni tumači geopolitičkih zbivanja - diplomate, pravnici, generali, intelektualci - ponudili su svoje viđenje uzroka nestanka države čiji je kraj jedna od najsumornijih epizoda evropske istorije.

Razbijanje Jugoslavije bio je prioritetni zadatak zapadnih država - SAD, Velike Britanije i Nemačke, koje su ga koristeći silu NATO izvršile nemilosrdno gazeći sve međunarodne standarde i norme.

- Iracionalno je misliti da je mali srpski narod mogao da utiče na takva geopolitička pomeranja - smatra diplomata Ivan Mrkić. - Izveštaji CIA iz 1983. i 1990. godine, koji su skoro obelodanjeni, otkrivaju snažno antisrpsko raspoloženje, koje je razrađivalo više američkih administracija. Srbi su još krajem osamdesetih dobili žig krivice koji su nosili celu narednu deceniju, a delimično i danas. U takvoj atmosferi secesija je legalizovana, a Slovenija i Hrvatska su dobile momentalno priznanje. Klaus Kinkel, tadašnji nemački šef diplomatije, 27. maja 1992. godine strategiju obelodanjuje rečima: "Srbe treba baciti na kolena!"

Mnogo je činjenica koje pokazuju da je posredi bila besprizorna agresija na jednu suverenu državu, koja je svoj vrhunac dobila 1999. godine.

Nekadašnji ministar spoljnih poslova i ambasador SRJ u UN Vladislav Jovanović naglašava režiju SAD za slom Jugoslavije, ali i trajnu antisrpsku tendenciju britanske politike. On podseća da je raniji ambasador SAD u Beogradu Voren Cimerman, tokom obilaska republika, nekoliko puta ponovio da je "Amerika izgubila interes za Jugoslaviju". Ova zlokobna izjava, prema mišljenju Jovanovića, bila je otvoreni poziv na njeno rušenje.

- Britanci su još od kraja 18. veka nepoverljivi prema srpskom narodu, jer su zbog odnosa sa Rusijom prepoznali pretnju svojim interesima. To je oblikovalo gotovo sve važne događaje 20. veka. Zajednička crta svima bila je da se Srbi u što većoj meri ograniče. Tu leži i razlog razbijanja Jugoslavije, čije je ukidanje trebalo da obezbedi dugoročni britanski uticaj na Balkanu - kaže Jovanović.

On je izričit u tumačenju da se posle haške konferencije septembra 1991. Evropskoj zajednici žurilo sa rastakanjem Jugoslavije, jer joj je bio potreban model za slučaj da se Sovjetski Savez ne raspadne sam od sebe.

- Veliku ulogu u ovom procesu imala je i Nemačka. Ujedinjena Nemačka razjedinila je Jugoslaviju - naglašava Jovanović.

Nekadašnji načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije Branko Krga uočava niz sličnosti u dezintegraciji Jugoslavije i SSSR, koju je posmatrao kao naš diplomata u Moskvi devedesetih godina:

- Ključnu ulogu u razbijanju Jugoslavije odigrala je Nemačka. U SSSR je 1991. godine na celoj teritoriji održan referendum na kom se 76,4 odsto građana izjasnilo za očuvanje države koja se već u decembru - raspala. U Jugoslaviji referendum nije održan na celoj teritoriji već po republikama, i to sa veoma sugestivnim pitanjem.

Profesor međunarodnog prava Milenko Kreća podsetio je da je pitanje državnog i međunarodnog kontinuiteta bilo jedno od ključnih pitanja jugoslovenske krize, jer je opšti princip da je secesija završena kada je priznata država koja je pretrpela odvajanje.

BIO POTREBAN DRŽAVNI UDAR

GENERAL Radovan Radinović iz Instituta za strategijska istraživanja ocenio je da je razbijanje SFRJ bio rigidni antisrpski projekat, posle čega je "počeo lov na Srbe po celoj bivšoj državi". Ocenio je da JNA u tim događajima nije ispunila svoju ulogu da odbrani nezavisnost SFRJ i njen ustavni poredak, te da je vojska propustila da izvrši državni udar:

- JNA je imala promašenu stratešku koncepciju odbrane, jer nikada nije tretirala unutrašnje ugrožavanje. Dogodilo se upravo ono za šta vojska nije bila spremna. Bila je nefunkcionalna, a greške su se nizale.