POČELA SELIDBA SA STAROG SAJMIŠTA: Ni 80 godina od osnivanja ozloglašenog logora ne postoji kompleks posvećen žrtvama
PROŠLO je punih 80 godina od kada su prvi jevrejski zatočenici dovedeni, 8. decembra 1941. godine, u logor na Starom sajmištu, i punih sedam otkako je formirana prva komisija na nivou Grada Beograda, zadužena za uspostavljanje memorijala na ovom mestu. Uprkos tome, Srbija i dalje nema kuću sećanja na više od 17.000 žrtava - Srba, Jevreja, Roma i svih antifašista, koji su brutalno ubijeni ili umrli od gladi, bolesti i hladnoće u jednom od najstrašnijih logora Jugoistočne Evrope.
Foto N. Fifić
Do pretprošle godine, nikakvih rezultata rada Komisije nije bilo, da bi posao na pravljenju Zakona o Memorijalnom centru "Staro sajmište" bio prebačen na Ministarstvo kulture. Poslanici su zakon konačno izglasali u februaru 2020. Od onda je opet prošlo skoro godinu dana dok nisu postavljeni rukovodeći organi ustanove - v. d. direktora, nadzorni i upravni odbor. Sledeće godine radovi konačno počinju na adaptaciji Centralne kule, za šta je već izdvojen novac, pa na Italijanskom paviljonu.
Svi su zadovoljni što se stvari konačno pomeraju sa mrtve tačke, iako polako.
- Prva komisija osnovana je na nivou Grada Beograda i u okviru nje su razmenjivani predlozi sve dok priča nije prebačena na Ministarstvo kulture, od tada se stvari ubrzavaju - kaže Robert Sabadoš, predsednik Saveza jevrejskih opština i član nekadašnje Radne grupe za izradu zakona o Memorijalu.
On se slaže da se na obeležavanje ovog mesta stradanja čeka predugo, i dodaje da za to u vreme bivše Jugoslavije, zbog negovanja bratstva i jedinstva, nije bilo političke volje. Jer, logor kojim je rukovodio Gestapo nalazio se na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske.
- Krajem šezdesetih godina taj prostor je proglašen za spomenik kulture i dobio je nacionalnu zaštitu, ali o njemu niko nije vodio računa, pa su tu bili smešteni teretana, kafana, dečji vrtić, slikarski ateljei, nelegalno useljeni stanari... Veliki problem su i nerešeni imovinsko-pravni odnosi. Osim toga, kao i u svakom društvu u tranziciji, uvek su se javljali neki važniji zadaci - dodaje Sabadoš.
Ipak, sa iseljavanjem se počelo, pa su prvi korisnici dobili obaveštenja da do proleća moraju da napuste ovaj prostor, dok su stanari Centralne kule već deložirani.
Planirano je da u okviru Memorijalnog centra budu Muzej Jevrejskog logora Zemun sa Prolaznim logorom Topovske šupe, kao i Muzej Prihvatnog logora Zemun. Sabadoš tvrdi da je za Muzej Jevrejskog logora određen Spasićev paviljon, ali je ta zgrada i dalje u privatnoj svojini. Drugi muzej biće u Italijanskom paviljonu.
PLAN ZA TOPOVSKE ŠUPE
SABADOŠ očekuje da najkasnije početkom 2022. Skupština Beograda izglasati nov urbanistički plan, kojim će se potvrditi da na Autokomandi neće biti tržnog centra, već će dva objekta preostala iz vremena nekadašnjeg logora Topovske šupe biti zaštićena i adaptirana.
- Tri godine smo se borili da tu ne bude tržni centar i zahvalni smo Gradu na izmeni urbanističkog plana - kaže Sabadoš.