TAJNA PET SRPSKIH GRADOVA: Zašto su njihova imena napisana na spomeniku knezu Mihailu u Beogradu

Spomenik je simbol Beograda, ali i simbol nove Srbije, zemlje koja je iznikla u junačkim ratovima za oslobođenje od Osmanskog carstva. Jedini konjanički spomenik, izvajan maestralnom rukom italijanskog skulptora Enrika Pacija, obeležio je Beograd kao prestonicu nove države, kojoj će se tek u 20. veku granice dramatično menjati.

Beograd, Smederevo, Kladovo, Užice, Šabac i Soko su potpuno oslobođeni od vekovne azijske okupacije zahvaljujući izuzetno mudroj politici Kneza Mihaila koji je umeo savršeno da iskoristi trenutak u širim odnosima tadašnjih velikih sila, i za Srbiju dobije te važne gradove.

I bez obzira na to što je našu zemlju čekala bolna budućnost u narednim decenijama, kada je svaki novi komad oslobođene teritorije skupo plaćala krvlju, srce Srbije ostalo je čvrsto oslonjeno na ovih šest gradova. Ponos zbog njihove teško osvojene slobode je bio toliki da su im imena morala da budu zauvek zabeležena pred očima svih stanovnika.

Borba za oslobođenje drugih srpskih područja tek je tada mogla da počne, a Beograd je postao tačka u koju će sve oči našeg naroda biti uprte. Stoga je ovaj spomenik i podignut u prestonici 1882. godine i njegovo otvaranje bio je pravi spektakl za tadašnje prilike.

Za potrebe otkrivanja pisane su posebne pesme, a na litografijama (crtežima), ali i jednoj retkoj fotografiji čak, ovekovečen je taj svečani dan kada je Beograd dobio knežev spomenik.

Sve je bilo puno naroda i vojske, a spomenikom je odato veliko priznanje oslobodiocu Srbije od turskog ropstva o kom će naredne generacije pričati kao o pet vekova golgote.Reljefe koji se nalaze na postamentu, a na kojima su i ispisana imena spomenutih gradova, radio je naš arhitekta Konstantin A. Jovanović.

Treba istaći i da je spomenik, tačnije njegov postament, pretrpeo izvesne promene 1928. i 1931. godine, kako bi se bolje uklopio u tada rekonstruisani trg. Država je rasla, razvijala se, a Beograd se menjao i postajao moderan evropski grad, pa je i ovaj trg dobijao na značaju, ulepšavao se i pratio razvoj prestonice, prenosi portal Kaldrma.

Knežev spomenik i Pozorišni trg, koji je posle promene nakon Drugog svetskog rata postao Trg republike, ostali su glavni orijentir Beograđana, sastajalište, polazna tačka, mesto odakle se meri udaljenost svih gradova, mesto kome se uvek vraćamo.

Inače, Srbija je 1878. godine na Berlinskom kongresu, deset godina posle smrti kneza, priznata kao nezavisna i suverena država-kraljevina, dok je njena teritorija, osim Beograda, Smedereva, Kladova, Užica, Šapca i Soko-grada tada obuhvatila i Pirot, Vranje, Zaječar, Negotin, Čačak, Valjevo, Loznicu, Leskovac, Kruševac, Prokuplje… Nakon Berlinskog kongresa dobili smo ne samo nezavisnost, već i Pirotski, Niški, Toplički i Vranjski okrug.

Kosmet je u to vreme još uvek bio pod Osmanskim carstvom, baš kao i Prijepolje, Priboj, Novi Pazar, i tako će ostati sve do 1912. i proterivanja Otomanske Turske sa našeg dela Balkana… Srem, Banat i Bačka morali su da sačekaju još skoro pa pola veka da Srbija sa Saveznicima vojno potpuno potuče Austorugarsku 1918. godine, da bi se ostvario san Kneza Mihaila o slobodi za sve krajeve u kojima živi naš narod.

(Kaldrma)