I SRBI BRANILI VIZANTIJU: Reporteri "Novosti" u potrazi za zaboravljenom srpskom baštinom u antičkoj Bitiniji u Maloj Aziji (FOTO)

Ipak, naše reportere nisu privukli mitovi, već stvarna istorijska priča o Srbima koji su u vreme Romejskog carstva u maloazijskoj olimpijskoj oblasti živeli i ratovali kao stratioti, ili po naški - krajišnici. Srbi su pod obroncima bitinijske božanske lože, što je još manje poznato, u 17. veku, kao vrhunski rudarski stručnjaci, pod komandom izvesnog Save iz Blaznave, kopali ispod samog Zevsovog trona na Istoku.

Zato smo se uputili u oblast masiva Bitinijskog Olimpa, čiji se vrh vidi i iz Istanbula od koga je udaljen oko 240 kilometara, sa druge strane Bosforskog moreuza. Ta moćna planina, koja tek od 1925. nosi tursko ime Uludag, formirala je klimu cele oblasti, koja je za maloazijske uslove neobično zelena i plodna. Negde u njoj se kriju neistraženi ostaci srpskog grada Gordoserbe, koji se u vizantijskim dokumentima pominje već oko 685. kao episkopsko sedište u oblasti antičke Gordije i Servohorije, koja se nalazila negde u blizini Nikeje.

Nauka nije utvrdila njihove tačne lokacije, a jugoslovenski naučnici, osim časnih izuzetaka, nisu se bavili sagom o maloazijskim Srbima. Takve teme su smatrane nacionalističkim, pa su Srbi najčešće nazivani Slovenima, čak i kada su i Vizantinci i moderni zapadni naučnici bili izričiti da je reč o srpskom narodu. Njega su pod Bitinijski Olimp naseljavali romejski carevi već od 7. veka, a legendarni vizantolog Ostrogorski je smatrao da su baš oni doneli preokret u istoriji Vizantije. Carstvo koje su pobeđivali svi napadači, od Persijanaca do Avara, pretvorilo se u pobedničku silu kada su Srbi naseljeni u Malu Aziju gde im je dat status stratiota, slobodnih seljaka, koji su kao graničari branili "pravoslavni Rim".

- Prema caru Konstantinu VII Porfirogenitu (913-959), došavši iz svoje severne prapostojbine u vreme cara Iraklija (610-641), Srbi su se najpre naselili u Solunskoj oblasti, gde je nastao grad po njima nazvan Servija (na Bistrici-Alijakmonu), odakle su se zatim vratili na sever, da bi se konačno nastanili u zapadnom delu Balkanskog poluostrva. Iako pripovest cara-pisca ne može biti proverena, u nauci se ipak prihvata da je nakon doseljavanja Srba sa severa, jedan njihov deo nastavio da živi u okolini Soluna, u području Servije na Bistrici. Stoga je sasvim moguće da su i oni bili zahvaćeni vojnom akcijom Justinijana II 687-688. godine i merama preseljavanja u Malu Aziju naredne godine - navodi istoričar dr Predrag Komatina.

Prema sačuvanim istorijskim podacima, srpski migracioni talasi od 7. do 9. veka su brojali od 30.000 pa dotada neverovatnih 200.000 ljudi, a maloazijski graničari su imali čak i jednog kratkotrajnog vojničkog cara, Tomu Slovena, koji je od 821. do 823. podigao pravi narodni ustanak i socijalnu revoluciju u Vizantiji. Nažalost, danas nema istraženih materijalnih svedočanstava o migracijama Srba na maloazijskim tlu, osim savremenih turističko-trgovačkih seoba Srbalja ka Istanbulu i primorskim regijama u Maloj Aziji.

Ni reporteri "Novosti" koji su krenuli da traže zaboravljenu srpsku baštinu u Maloj Aziji nisu mogli da izbegnu moderne putničke probleme. U vreme pandemije, za ovo putovanje je formalno neophodna potvrda o vakcinaciji, a u praksi i "čvrsta petlja" jer Bugarska, kao članica EU ne dozvoljava ni radi toaleta zaustavljanje putnika iz Srbije koja se nalazi na "crvenoj listi". Ni to ne odvraća srpske turiste od odlaska u Tursku, na čijoj se granici formiraju redovi naših autobusa. Izazov je preveliki, jer su protivepidemijske mere ublažene, pa šopingholičari uživaju na turskim bazarima gde vlada zastrašujuća gužva, iako su cene eksplodirale u odnosu na vreme tokom zatvaranja zbog korone. Ljubaznost turskih trgovaca i ugostitelja je proporcionalno opala, jer je prisustvo bogatih turista, pre svega iz Rusije, potisnulo Srbe u nižerangirane goste.

- Pod samim vrhom Uludaga se nalazi rudnik koji je u 17. veku otvorio izvesni Sava iz Blaznave, tadašnji čuveni rudarski stručnjak. On je otvarao okna i u Azerbejdžanu, a kada je stigao do Eufrata, pozvan je nazad u Srbiju da obnovi rudnike u Majdnapeku i Kučajni - otkrio nam je dr Katić.

Zahvaljujući njemu na maloazijskom Olimpu smo otkrili bar Savinu baštinu, moderni rudnik koji je samo proširena i produbljena verzija okna koje je otvorio Blaznavac.

AZIJSKI VAŠAR U BURSI

DO Bitinijskog Olimpa, modernog Uludaga, stiže se iz Burse, dvomilionskog grada u kome se mogu videti sve rase Azije kako tumaraju kroz bazare i ulice nakrcane najrazličitijom robom. Bursa je prva prestonica Osmanskog carstva, nastala oko tvrđave na strmoj padini podnožja Uludaga. Stare četvrti su ostale na istom mestu i prosto vise sa obronaka planine, ali su drvene kućerke zamenile moderne višespratnice izgrađene novcem turskih gastarbajtera na Zapadu. Uličice među njima su ostale uske i vratolomno strme, pa je i samo hodanje podvig, a da se ne govori o vožnji. To lokalnim vozačima nimalo ne smeta da jure sokacima u svim smerovima, "češući" se međusobno i izbegavajući pešake koji istočnjački flegmatično prihvataju taj saobraćajni haos od koga se strancima diže kosa na glavi.

ZAPRATITE NPORTAL NA FEJSBUKU