SREMSKI KARLOVCI POPUT GRADA-MUZEJA: U narednih pet godina nekadašnje središte srpske kulture i duhovnosti biće kompletno preuređeno

Za razliku od prvog zakona, koji je tek sporadično primenjivan isključivo iz republičkog budžeta, drugi, usvojen u Skupštini Srbije, predviđa da se narednih pet godina ovoj varoši, ušuškanoj u zelenilo mekih fruškogorskih obronaka i plavetnilo moćnog Dunava, stari sjaj vrati sredstvima sa triju budžetskih strana - republičke, pokrajinske i opštinske.

Tek tako oživljeni Sremski Karlovci, varoš sa oko 8.000 žitelja, posle niza decenija ponovo će zablistati i bez sumnje, privlačiće još brojnije turiste koji kada kroče u gradsko jezgro - koje je 1990. srpski parlament proglasio nepokretnim kulturnim dobrom - imaju osećaj da su došli u muzej arhitekture pod otvorenim nebom.

Zdanje patrijaršije, preimenovano je u Karlovačku mitropoliju (1713), nezavisnu i samoupravnu srpsku crkvenu oblast u Habzburškoj monarhiji. Ovaj arhitektonski biser danas je vladičanski dvor Eparhije sremske.

Tik uz Eparhiju je Saborni hram posvećen Svetom Nikoli, građen od 1758. godine zaslugom mitropolita Pavla Nenadovića, a ukrašen ikonostasom Teodora Kračuna i Zaharija Orfelina. Iz ovog hrama kojeg ukrašavaju dva tornja i dva barokna zvonika, patrijarh Josif Rajačić je 15. maja 1848. godine, posle bogosluženja ispratio srpske poslanike ni pedesetinu metara dalje do zgrade magistrata sa poukom da tamo pokažu "da smo narod pametan i serbske slave dostojan". Tako je i bilo - sa balkona magistrata, danas sedišta opštinske vlasti, proglašena je u okviru Ugarske - Srpska Vojvodovina.

Desno od magistrata pogled pada na zdanje Karlovačke gimnazije, prve u srpstvu koju je 1791. osnovao mitropolit Stefan Stratimirović, a za izgradnju tog hrama znanja trgovac Dimitrije Anastasijević Sabov velikodušno je izdvojio tada pozamašnih 20.000 forinti.

Slavna gimnazija iznedrila je i slavne đake: Pavle Solarić, Dimitrije Davidović, Sima Milutinović Sarajlija, Milovan Vidaković, Jakov Gerčić, Josif Rajačić, Stefan Šupljikac, Jovan Sterija Popović, Jovan Subotić, Ilija Okrugić Sremac, Đorđe Popović Daničar, Kosta, Dimitrije i Ilarion Ruvarac, Đorđe Natošević, Jovan Čokor, Milorad Popović Šapčanin, Milan Jovanović Batut, Jovan Živanović, Vasa Stajić, Borislav Mihajlović Mihiz, Dejan Medaković...

Mitropolit Stratimirović osnovao je 1794. godine Pravoslavnu bogosloviju, drugu po starosti u pravoslavnom svetu, posle one u Kijevu. Ona danas nosi ime "Sveti Arsenije Sremac", a u njoj se školuju mladi bogoslovi Srpske pravoslavne crkve. Bogoslovija je u prošlosti bila i izvor čuvenog karlovačkog pojanja, koje je Kornelije Stanković pretočio u note i tako ga sačuvao za nove generacije.

U Karlovcima danas svaki pedalj prvenstveno gradskog jezgra je srpska istorija. Svaki delić te istorije čezne da ponovo zasija na duhovnom, kulturnom, ekonomskom, turističkom planu. Upravo to je plan države Srbije, Pokrajinske vlade i same sremskokarlovačke opštine.

VUK UČIO SRPSKI I NEMAČKI

U KARLOVCIMA je Vuk Stefanović Karadžić 1805. pa sve do kraja 1806. godine, učio srpski i nemački jezik. Ovde je završio slovensku gramatiku i celu aritmetiku i katihizis. U ovom periodu Karlovačku gimnaziju su pohađali Sima Milutinović Sarajlija i Dimitrije Davidović, kao i sinovi Alekse i Jakova Nenadovića.

PESNIKOV POVRATAK

BRANKO Radičević (Slavonski Brod, 1824. - Beč, 1853) poživeo je samo 29 godina, ali je najmilozvučnijim stihovima među kojima je i pesma "Oj Karlovci mesto moje drago" opevao varoš svojih gimnazijskih dana.

Karlovčani mu to nisu zaboravili te su 1883. godine kosti srpskog liričara preneli iz Beča na sremskokarlovačko brdo Stražilovo, gde mu svake godine na poklonjenje dolaze mlade poete.

Srpska štampa brujala je godinu dana o pesnikovom povratku kući, a za engleske novine bio je to najznačajniji događaj na Balkanu.

KARLOVAČKI MIR, PRVA PREDSTAVA...

- O ISTORIJSKOM značaju Sremskih Karlovaca svedoče i ovi događaji: 1699. godine Karlovačkim mirom okončan je rat između Austrije i Turske, a 1734. Emanuil Kozačinski je priredio prvu pozorišnu predstavu - tragikomediju o smrti poslednjeg srpskog cara Uroša Petog. Godine 1743. osnovana je prva slikarska škola, 1752. godine otvorena je najstarija biblioteka u Srbiji, 1758. proradila je jedna od prvih štamparija i bakrorezačkih radionica, 1901. godine dr Laza Popović instalirao je jedan od prvih rendgena na Balkanu... - podseća dr Žarko Dimić, direktor sremskokarlovačkog Arhiva SANU na nepregledan niz značajnih datuma.