SVAKI PETI ŽITELJ ZAGAZIO U SEDMU DECENIJU: Statistika pokazuje da se poslednjih godina broj starijih zemlji drastično povećava
SVAKI peti stanovnik Srbije u krštenici beleži više od 65 godina, a svaki sedmi ima tek 15 leta, pokazuju procene Republičkog zavoda za statistiku.
Foto Shutterstock
Najstariji su žitelji Zaječarskog okruga, gde se gotovo trećina rodila sredinom prošlog veka, a istovremeno broj dece je sve manji, pa je tako na spisku rođenih od 2005. do danas svega 11,2 odsto od ukupnog broja stanovnika.
Na listi pet najstarijih oblasti pored Zaječarske su i Pirotska, Borska, Braničevska i Rasinska, i u svima njima više od četvrtine stanovništva je u trećem dobu. S druge strane, najmanji udeo starije populacije je u Pčinjskoj oblasti oko 16 odsto.
ŠTA KAŽU POPISI
Od pravila da se udeo starih povećava u međupopisnim periodima u svim petogodištima odstupa popis iz 2011, koji je zabeležio niže udele stanovnika starosti između 65 i 69 i 70 i 74 godine u odnosu na prethodni, kao i iz 1991. kada se smanjio broj starijih od 70 do 79 leta u poređenju sa 1981. godinom.
Jelena Stojilković Gnjatović sa Odseka za demografiju Geografskog fakulteta u Beogradu kaže da ove podatke treba uzeti sa rezervom jer to nije popis nego procena i radi se na osnovu trendova u fertilitetu i mortalitetu. Prema njenim rečima tek sledeće godine, kada se uradi novi popis, imaćemo precizne podatke o starosnoj strukturi stanovništva.
- Ono što najviše utiče na podatke o starosti su natalitet, mortalitet, eksterni faktori, kao što je ove godine recimo korona, i migracije koje ne ulaze u procenu - ističe naša sagovornica. Foto Ilustracija V. N.
- Važno je reći da je udeo starijih od 65, u stvari, nasleđena starosna struktura. Primera radi, između poslednja dva popisa broj seniora je "skočio" za svega jedan odsto, jer su tada starije od 65 činile tzv. krnje generacije koje su rođene za vreme Drugog svetskog rata. Sada su se procenti sa 17,4 odsto popeli na više od 20 procenata samo zato što su u "prebrojavanje" ušle najbrojnije bejbi bum generacije. To su rođeni od 1947. do 1956. koji danas imaju veći udeo u stanovništvu nego najmlađi do 14 godina.
SVE MANjE MLADIH
Između 2002. i 2020. udeo mlađih od 15 godina je smanjen sa 16,1 odsto na 14,3 odsto, dok je istovremeno udeo starijih od 65 povećan sa 16,6 odsto na 21,1. Na povećanje broja seniora utiče i produženje očekivanog trajanja života, koje za ukupno stanovništvo iznosi 1,9 godina, od 72,3 godine u 2002. do 74,2 godine u 2020.
Jelena Stojilković Gnjatović objašnjava da se, sa druge strane, desilo i podmlađivanje starih, jer je na spisku sve više onih koji imaju tek oko 60.
- Pčinjska oblast je najmlađa, jer ima opštine kao što su Bujanovac i Preševo sa izuzetno mlađom strukturom stanovništva. Tamo je broj rođene dece vrlo visok, ali ako bi uporedili druga mesta iz ove oblasti poput Bosilegrada, Trgovišta i Surdulice, videli bi da su oni na nivou Republike. Slično je u Sjenici, Tutinu i Novom Pazaru, gde je stanovništvo u proseku oko 33 godine, a starih je svega 10 odsto, pa su oni povukli povoljnije karakteristike za ceo okrug. Zaječarska oblast je zbog migracija najstarija, a na to su uticale pečalbarske migracije i sistem jednog deteta. Foto K. Mihajlović
Pritisak ovakvih demografskih trendova najviše oslikava koeficijent zavisnosti starog stanovništva, što je u stvari broj starih od 65 i više godina na 100 osoba od 15 do 64 leta.
On je najizrazitiji u Zaječarskoj i iznosi 48,2 i Pirotskoj 42,3, dok je najmanje opterećenje radne snage u Pčinjskoj oblasti 23,2. Prema procenama u 2020. godini, u Srbiji koeficijent zavisnosti starog stanovništva iznosi 32,7.
- Najpovoljnija situacija u tom pogledu bila je osamdesetih. Tada je natalitet počeo da se smanjuje, ali se smanjio i broj dece o kojima je trebalo neko da brine, a starenje stanovništva još nije počelo. To je takozvano zlatno demografsko vreme. Posle toga dolaze devedesete i početak starenja.
Na gradskom, odnosno opštinskom nivou, vrednosti ovog koeficijenta su najveće u Gadžinom Hanu, Crnoj Travi, Svrljigu i Rekovcu i iznose 60, a najmanje u Preševu, Bujanovcu i Tutinu.